Việc đầu tư gián tiếp ra nước ngoài của các tổ chức tài chính ở Việt Nam được quản lý nghiêm ngặt nhằm đảm bảo an toàn dòng vốn và tuân thủ pháp luật. Trong đó, công ty đầu tư chứng khoán là một trong những chủ thể được phép tham gia với điều kiện rõ ràng. Tuy nhiên, không phải công cụ đầu tư nào cũng được chấp nhận, mà cần tuân theo giới hạn được quy định trong điều lệ và pháp luật chuyên ngành.
1. Công ty đầu tư chứng khoán có được đầu tư ra nước ngoài?
Khoản 1 Điều 13 Nghị định 135/2015/NĐ-CP quy định:
Điều 13. Đối tượng được phép tự doanh đầu tư gián tiếp ra nước ngoài
Các tổ chức được phép tự doanh đầu tư gián tiếp ra nước ngoài bao gồm:
1. Công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ.
...
Công ty đầu tư chứng khoán nằm trong danh sách những tổ chức tài chính được phép tự doanh đầu tư gián tiếp ra nước ngoài. Đây là hình thức đầu tư mà tổ chức không trực tiếp thiết lập hoạt động ở nước ngoài, mà góp vốn hoặc mua công cụ tài chính quốc tế thông qua các hình thức như cổ phiếu, trái phiếu, quỹ đầu tư, hoặc các sản phẩm tài chính phái sinh, với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận từ thị trường nước ngoài.
Việc “tự doanh” ở đây có nghĩa là công ty sử dụng chính nguồn vốn của mình để đầu tư, không phải đại diện cho khách hàng hay bên thứ ba. Tuy nhiên, việc này không mang tính tự do tuyệt đối, mà phải đáp ứng các yêu cầu chặt chẽ từ phía Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về cấp phép, hạn mức và giám sát.
Khác với các công ty quản lý quỹ đầu tư cho khách hàng, công ty đầu tư chứng khoán tự chịu trách nhiệm với hoạt động đầu tư gián tiếp của mình. Mỗi thương vụ hoặc danh mục đầu tư phải tuân thủ đúng quy định tại điều lệ, đồng thời phải được Ngân hàng Nhà nước xác nhận hạn mức đầu tư gián tiếp hợp pháp, nếu không sẽ bị coi là vi phạm pháp luật về quản lý ngoại hối và dòng vốn đầu tư ra nước ngoài.
Tình huống giả định:
Công ty đầu tư chứng khoán đầu tư ra nước ngoài hợp pháp
Công ty Cổ phần Đầu tư Tài chính Minh Phát có trụ sở tại quận 1, TP.HCM, là một công ty đầu tư chứng khoán hoạt động từ năm 2019. Sau thời gian hoạt động ổn định và có lợi nhuận, công ty xây dựng kế hoạch mở rộng danh mục đầu tư ra nước ngoài bằng hình thức gián tiếp nhằm đa dạng hóa tài sản và tận dụng xu hướng thị trường quốc tế.
Đầu quý I năm 2025, Minh Phát gửi hồ sơ đăng ký hạn mức đầu tư gián tiếp ra nước ngoài lên Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, bao gồm đề án đầu tư, kế hoạch dòng tiền, danh mục dự kiến đầu tư vào cổ phiếu các tập đoàn năng lượng sạch tại châu Âu và trái phiếu chính phủ Mỹ. Hồ sơ cũng đính kèm báo cáo quản trị rủi ro và mô hình quản lý tài sản hiện tại của công ty.
Sau 25 ngày xem xét, Ngân hàng Nhà nước ra thông báo xác nhận hạn mức đầu tư gián tiếp là 8 triệu USD cho năm 2025. Công ty Minh Phát tiến hành ký hợp đồng với tổ chức môi giới nước ngoài và thực hiện các giao dịch theo đúng danh mục được phê duyệt. Đồng thời, mọi khoản chuyển tiền, nhận cổ tức, bán tài sản và lợi nhuận đều được báo cáo đầy đủ định kỳ theo đúng quy định pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Được đầu tư vào những công cụ nào?
Khoản 1 Điều 15 Thông tư 105/2016/TT-BTC quy định:
Điều 15. Tỷ lệ đầu tư an toàn của quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán
1. Quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán chỉ được đầu tư gián tiếp ra nước ngoài vào các công cụ đầu tư quy định tại Điều lệ quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán và phù hợp với quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
...
Việc công ty đầu tư chứng khoán được phép đầu tư gián tiếp ra nước ngoài không đồng nghĩa với quyền được đầu tư tùy tiện vào bất kỳ loại công cụ tài chính nào. Mọi khoản đầu tư gián tiếp ra nước ngoài của công ty phải được quy định rõ trong điều lệ hoạt động và đồng thời phù hợp với quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Điều lệ công ty đóng vai trò là khung pháp lý nội bộ quan trọng, trong đó xác định rõ phạm vi đầu tư, loại hình tài sản được phép sở hữu và chiến lược đầu tư của công ty. Nếu một công cụ tài chính không được nêu trong điều lệ, dù pháp luật không cấm, công ty cũng không được phép sử dụng nguồn vốn của mình để đầu tư vào công cụ đó.
Đồng thời, sự chấp thuận từ phía Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là điều kiện bắt buộc để đảm bảo an toàn dòng vốn, kiểm soát ngoại hối và hạn chế rủi ro hệ thống. Ngân hàng Nhà nước có quyền từ chối phê duyệt đối với những danh mục đầu tư được cho là không phù hợp, có yếu tố đầu cơ cao, hoặc gây nguy cơ thất thoát nguồn lực tài chính quốc gia. Việc này không chỉ thể hiện vai trò điều tiết của nhà nước trong lĩnh vực tài chính mà còn bảo vệ chính các doanh nghiệp khỏi những biến động từ thị trường quốc tế.
Tình huống giả định:
Đầu tư đúng công cụ được phê duyệt
Công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế Thành Tín có trụ sở chính tại quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng, là doanh nghiệp chuyên hoạt động trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán trong và ngoài nước. Sau hơn sáu năm vận hành ổn định và đạt mức tăng trưởng tích cực, công ty quyết định mở rộng danh mục đầu tư gián tiếp ra nước ngoài để đa dạng hóa tài sản và khai thác tiềm năng của thị trường quốc tế.
Ban điều hành công ty đã rà soát và sửa đổi điều lệ công ty để bổ sung các loại công cụ tài chính được phép đầu tư, bao gồm cổ phiếu của các tập đoàn công nghệ tại Mỹ, trái phiếu chính phủ của Đức và chứng chỉ quỹ ETF niêm yết tại sàn Nasdaq. Sau khi hoàn thiện điều lệ, vào tháng 6/2025, công ty gửi hồ sơ đăng ký đầu tư gián tiếp ra nước ngoài lên Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trong đó nêu rõ danh mục dự kiến đầu tư và kế hoạch quản trị rủi ro đi kèm.
Ngân hàng Nhà nước tiến hành thẩm định toàn bộ hồ sơ, bao gồm năng lực tài chính, hệ thống kiểm soát nội bộ, và tính minh bạch của nguồn vốn. Sau ba tuần xem xét, Ngân hàng Nhà nước ra văn bản xác nhận Thành Tín đủ điều kiện đầu tư gián tiếp ra nước ngoài với hạn mức 5 triệu USD cho năm tài chính 2025. Toàn bộ danh mục được duyệt đều nằm trong phạm vi điều lệ công ty và phù hợp với các quy định pháp luật liên quan đến quản lý ngoại hối.
Ngay sau đó, công ty tiến hành giải ngân theo đúng phương án đăng ký, đầu tư vào cổ phiếu Apple, trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm và ETF theo dõi chỉ số Nasdaq. Trong suốt quá trình, công ty duy trì báo cáo định kỳ với Ngân hàng Nhà nước và có hệ thống giám sát nội bộ để kiểm soát rủi ro từ biến động tỷ giá và thị trường. Đến cuối năm, danh mục đầu tư mang lại tỷ suất sinh lời tích cực, giúp nâng cao giá trị tài sản ròng và củng cố vị thế của công ty trên thị trường chứng khoán.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Công ty đầu tư chứng khoán được phép đầu tư gián tiếp ra nước ngoài nếu đáp ứng đủ điều kiện về pháp lý và quản lý rủi ro. Tuy nhiên, danh mục đầu tư phải được ghi rõ trong điều lệ công ty và phù hợp với quy định của Ngân hàng Nhà nước. Đây là cơ sở để kiểm soát dòng vốn, bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động đầu tư quốc tế.
