Tội hiếp dâm tập thể là hành vi đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm nghiêm trọng đến nhân phẩm và sức khỏe của nạn nhân. Pháp luật hiện hành quy định các khung hình phạt khác nhau tùy theo tính chất, hậu quả và độ tuổi của người bị hại. Trong một số trường hợp đặc biệt, hành vi hiếp dâm tập thể có thể bị xử lý ở mức cao nhất là tử hình.
1. Hiếp dâm tập thể có bị xử tử hình không theo quy định pháp luật?
Khoản 2 và khoản 3 Điều 141 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bởi khoản 23 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định như sau:
Điều 141. Tội hiếp dâm
...
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
...c) Nhiều người hiếp một người;
...
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;
c) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.
...
Theo đó, người phạm tội hiếp dâm tập thể, nếu nạn nhân từ đủ 16 tuổi trở lên, dù có tổ chức hay gây thương tích nặng, mức hình phạt cao nhất được áp dụng là tù chung thân, không có mức tử hình. Hành vi “nhiều người hiếp một người” là tình tiết tăng nặng định khung, tuy nhiên không thuộc nhóm tội có thể bị tử hình.
Việc phân hóa mức hình phạt tùy thuộc vào tuổi nạn nhân, tính chất tổ chức của hành vi, mức độ thương tích và các tình tiết tăng nặng khác. Điều này thể hiện chính sách hình sự nghiêm khắc, có tính phân loại rõ ràng và cân bằng giữa trừng phạt và phòng ngừa trong thực tiễn xét xử.
Tình huống giả định
Tháng 4/2024, Nguyễn Văn Linh (22 tuổi) và Trần Hoàng Khang (21 tuổi), cùng trú tại tỉnh Quảng Ngãi, bị Tòa án Nhân dân tỉnh truy tố về tội hiếp dâm khi cả hai cùng thực hiện hành vi cưỡng hiếp một phụ nữ 27 tuổi trong tình trạng bị khống chế tại một khu nhà trọ. Kết luận giám định cho thấy nạn nhân bị tổn thương tinh thần nghiêm trọng nhưng không có tổn hại cơ thể vượt quá 31%, và không mang thai.
Tòa án xác định hành vi của Linh và Khang thuộc trường hợp "nhiều người hiếp một người", là tình tiết định khung theo khoản 2 Điều 141 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, do nạn nhân đã đủ 18 tuổi và không có tình tiết đặc biệt nghiêm trọng khác như chết người, tổn thương nặng hay HIV, Hội đồng xét xử tuyên phạt mỗi bị cáo 13 năm tù giam. Không áp dụng mức án tử hình vì hành vi này không thuộc trường hợp có thể bị tuyên mức án cao nhất theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Trường hợp nào hiếp dâm tập thể có thể bị phạt tới mức tử hình?
Khoản 3 Điều 142 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi bởi khoản 24 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định như sau:
Điều 142. Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi
...
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Có tổ chức;
b) Nhiều người hiếp một người;
c) Đối với người dưới 10 tuổi;
d) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
đ) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội....
Theo quy định này, nếu hành vi hiếp dâm tập thể xảy ra với nạn nhân dưới 16 tuổi, và đồng thời có thêm một trong các tình tiết như có tổ chức, nhiều người hiếp một người, biết mình bị nhiễm HIV, gây thương tích nặng hoặc nạn nhân dưới 10 tuổi, thì hình phạt có thể áp dụng cao nhất là tử hình. Đây là một trong số ít tội danh liên quan đến xâm hại tình dục có khung hình phạt nghiêm khắc nhất trong Bộ luật Hình sự.
Việc quy định tử hình cho hành vi hiếp dâm trẻ em trong những trường hợp nghiêm trọng cho thấy chính sách hình sự đặc biệt nghiêm khắc nhằm bảo vệ tuyệt đối trẻ em – nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.
Tình huống giả định
Tháng 8/2023, ba thanh niên gồm Lê Văn Hưng (25 tuổi), Nguyễn Nhật Thành (24 tuổi) và Trần Quốc Duy (22 tuổi) bị bắt giữ vì hành vi hiếp dâm bé gái 15 tuổi tại một căn nhà hoang ở huyện ngoại thành TP. Hồ Chí Minh. Kết quả giám định cho thấy nạn nhân bị tổn thương tâm lý nặng và tổn hại sức khỏe trên 65%. Điều tra còn xác định rằng Thành biết mình dương tính với HIV nhưng vẫn tham gia hành vi phạm tội.
Sau quá trình điều tra và truy tố, cả ba bị cáo bị Tòa án Nhân dân TP. Hồ Chí Minh đưa ra xét xử với tội danh hiếp dâm người dưới 16 tuổi có tổ chức, nhiều người hiếp một người, gây thương tích nặng, đồng thời một bị cáo biết mình bị nhiễm HIV. Căn cứ khoản 3 Điều 142 Bộ luật Hình sự, Hội đồng xét xử tuyên phạt tử hình đối với Nguyễn Nhật Thành và tù chung thân đối với hai bị cáo còn lại.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hiếp dâm tập thể là hành vi nghiêm trọng bị xử lý hình sự với mức án nặng, tuy nhiên không áp dụng hình phạt tử hình nếu nạn nhân từ đủ 16 tuổi trở lên. Trong trường hợp nạn nhân là người dưới 16 tuổi và có tình tiết đặc biệt như tổn thương nặng, có tổ chức hoặc biết mình nhiễm HIV, thì người phạm tội có thể bị tuyên án tử hình.
