Người mua có quyền từ chối nhận hàng khi hàng hóa không đúng số lượng, chất lượng, công dụng hoặc khác thỏa thuận trong hợp đồng.
Trong hoạt động mua bán hàng hóa, hợp đồng là cơ sở quan trọng để xác lập quyền và nghĩa vụ của các bên. Một trong những vấn đề thường phát sinh là việc hàng hóa có phù hợp với hợp đồng hay không. Từ đó, quyền từ chối nhận hàng của người mua cũng được pháp luật quy định rõ ràng để bảo đảm cân bằng lợi ích.
1. Trường hợp nào hàng hóa được coi là không phù hợp với hợp đồng?
Khoản 1 Điều 39 Luật Thương mại 2005 quy định cụ thể:
Điều 39. Hàng hoá không phù hợp với hợp đồng
1. Trường hợp hợp đồng không có quy định cụ thể thì hàng hoá được coi là không phù hợp với hợp đồng khi hàng hoá đó thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Không phù hợp với mục đích sử dụng thông thường của các hàng hoá cùng chủng loại;
b) Không phù hợp với bất kỳ mục đích cụ thể nào mà bên mua đã cho bên bán biết hoặc bên bán phải biết vào thời điểm giao kết hợp đồng;
c) Không bảo đảm chất lượng như chất lượng của mẫu hàng hoá mà bên bán đã giao cho bên mua;
d) Không được bảo quản, đóng gói theo cách thức thông thường đối với loại hàng hoá đó hoặc không theo cách thức thích hợp để bảo quản hàng hoá trong trường hợp không có cách thức bảo quản thông thường.
...
Hàng hóa vi phạm hợp đồng khi không phù hợp với công dụng chung của loại hàng đó, hoặc không đạt mục đích sử dụng mà bên mua đã cho bên bán biết từ đầu. Hàng hóa cũng bị coi là không phù hợp nếu chất lượng khác với mẫu đã giao cho bên mua, hoặc bị bảo quản, đóng gói sai cách, gây ảnh hưởng đến tình trạng và giá trị hàng hóa. Đây là cơ sở pháp lý để bên mua từ chối nhận hàng và yêu cầu bên bán chịu trách nhiệm.
Tình huống giả định
- Công ty Nội thất Hoàng Minh ký hợp đồng
Hoàng Minh ký hợp đồng cung cấp 200 bộ bàn ghế gỗ cho Công ty Thương mại An Gia, thỏa thuận rõ chất liệu là gỗ sồi tự nhiên, quy cách và màu sắc theo mẫu đã được duyệt trước. - Công ty Nội thất Hoàng Minh giao hàng
Xe vận chuyển của Hoàng Minh chở 200 bộ bàn ghế đến kho của An Gia. Tuy nhiên, khi kiểm tra, An Gia phát hiện một phần lớn sản phẩm được làm từ gỗ ép, màu sắc khác với mẫu hợp đồng. - Công ty Nội thất Hoàng Minh bị từ chối nhận hàng
An Gia lập biên bản từ chối nhận toàn bộ lô hàng, viện dẫn quy định pháp luật và điều khoản hợp đồng về nghĩa vụ giao đúng số lượng, chất lượng, chủng loại và quy cách. - Công ty Nội thất Hoàng Minh phải xử lý hậu quả
Hoàng Minh buộc phải thu hồi toàn bộ bàn ghế, chịu chi phí vận chuyển và đền bù thiệt hại do An Gia bị chậm tiến độ bàn giao dự án nội thất. Đây là hệ quả pháp lý trực tiếp khi bên bán vi phạm hợp đồng.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Người mua có quyền từ chối nếu người bán giao hàng hóa không phù hợp với hợp đồng không?
Khoản 2 Điều 39 Luật Thương mại 2005 quy định cụ thể:
Điều 39. Hàng hoá không phù hợp với hợp đồng
...
2. Bên mua có quyền từ chối nhận hàng nếu hàng hoá không phù hợp với hợp đồng theo quy định tại khoản 1 Điều này
Khi hàng hóa không đúng số lượng, chất lượng, chủng loại, quy cách hoặc tình trạng như đã thỏa thuận thì bên mua có quyền từ chối nhận. Quy định này nhằm bảo đảm nghĩa vụ của bên bán phải giao đúng hàng như cam kết. Nếu bên bán không thực hiện đúng, bên mua không bắt buộc phải nhận hàng và có thể yêu cầu xử lý theo hợp đồng.
Tình huống giả định
- Công ty Vật liệu Xây dựng An Phát ký hợp đồng
An Phát ký hợp đồng mua 1.000 tấn thép xây dựng từ Công ty Thép Hòa Bình, thỏa thuận rõ chủng loại, quy cách và thời gian giao hàng để phục vụ dự án cao ốc tại TP.HCM. - Công ty Thép Hòa Bình giao hàng
Hòa Bình vận chuyển thép đến công trình của An Phát. Tuy nhiên, lô hàng chỉ có 950 tấn, thiếu 50 tấn so với hợp đồng, đồng thời một số bó thép không đúng quy cách. - Công ty Vật liệu Xây dựng An Phát từ chối nhận hàng
An Phát lập biên bản, viện dẫn quyền của bên mua theo hợp đồng và pháp luật, từ chối nhận lô hàng do không đúng số lượng và quy cách đã thỏa thuận. - Công ty Vật liệu Xây dựng An Phát yêu cầu xử lý
An Phát gửi văn bản yêu cầu Hòa Bình khắc phục bằng cách giao bổ sung đủ số lượng, đúng quy cách, đồng thời bồi thường chi phí phát sinh do tiến độ công trình bị ảnh hưởng.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Giao hàng đúng thỏa thuận là nguyên tắc cơ bản trong hợp đồng mua bán. Hàng hóa không phù hợp với hợp đồng được xác định khi không đạt công dụng chung, khác mẫu, hoặc sai tình trạng so với cam kết. Trong trường hợp đó, người mua có quyền từ chối nhận hàng để bảo đảm sự công bằng và buộc bên bán thực hiện đúng nghĩa vụ.
