Tai nạn giao thông đường thủy không chỉ gây thiệt hại về người và tài sản mà còn để lại hậu quả pháp lý nghiêm trọng cho người điều khiển phương tiện. Khi người lái thuyền vi phạm quy định an toàn và gây tai nạn, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án tù cao. Bên cạnh đó, nếu người điều khiển thuyền làm việc cho doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp cũng có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định pháp luật.
1. Người lái thuyền gây tai nạn giao thông đường thủy sẽ bị xử lý ra sao?
Điều 272 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 272. Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy
1. Người nào điều khiển phương tiện giao thông đường thủy mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường thủy gây thiệt hại cho người khác thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Làm chết người;
b) Gây thương tích cho 01 người từ 61% trở lên;
c) Gây thương tích cho 02 người trở lên từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại tài sản từ 100 triệu đến dưới 500 triệu đồng.2. Phạm tội trong các trường hợp như không có bằng chuyên môn, có sử dụng rượu bia hoặc ma túy, bỏ chạy, không chấp hành hiệu lệnh… hoặc gây hậu quả nghiêm trọng hơn như làm chết 2 người, thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.
3. Nếu làm chết 03 người trở lên hoặc gây thiệt hại đặc biệt lớn, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc đảm nhiệm chức vụ từ 01 năm đến 05 năm.
Người lái thuyền là chủ thể trực tiếp điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường thủy, nên nếu họ vi phạm các quy định về an toàn và gây ra tai nạn, trách nhiệm hình sự là điều khó tránh khỏi. Theo quy định tại Điều 272 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi vi phạm này có thể bị xử lý từ phạt tiền đến tù có thời hạn, tùy vào mức độ hậu quả xảy ra.
Ở mức độ nhẹ nhất, nếu hành vi vi phạm gây ra hậu quả như làm chết một người, gây thương tích nặng cho một hoặc nhiều người, hoặc gây thiệt hại tài sản từ 100 triệu đồng, người lái thuyền có thể bị phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm.
Ở cấp độ đặc biệt nghiêm trọng, tức là làm chết từ 3 người trở lên hoặc gây hậu quả kinh tế đặc biệt lớn (ví dụ phá hủy tài sản nhiều tỷ đồng, gây sập cầu, cắt đứt giao thông đường thủy trọng yếu...), thì mức phạt tù có thể lên đến 15 năm.
Ngoài hình phạt chính, tòa án còn có thể áp dụng hình phạt bổ sung như cấm hành nghề lái thuyền, cấm đảm nhiệm chức vụ liên quan đến điều khiển phương tiện thủy nội địa trong thời hạn từ 1 đến 5 năm.
Tình huống giả định
Trần Văn Duy (45 tuổi, trú tại Quảng Ngãi) là người điều khiển một tàu chở hàng nội địa trên tuyến sông Trà Khúc. Trong một chuyến hàng ban đêm, Duy không tuân thủ hiệu lệnh điều tiết giao thông tại khu vực cầu vượt, tự ý tăng tốc để vượt qua trạm. Do không làm chủ tốc độ, tàu do Duy điều khiển va chạm với một thuyền nhỏ đang neo đậu, khiến hai người trên thuyền tử vong tại chỗ và gây thiệt hại tài sản gần 600 triệu đồng.
Kết quả kiểm tra cho thấy Duy không có chứng chỉ chuyên môn phù hợp, đồng thời có nồng độ cồn vượt quá quy định. Căn cứ vào khoản 2 Điều 272 Bộ luật Hình sự, Trần Văn Duy bị truy tố về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy, với mức hình phạt từ 3 năm đến 10 năm tù, đồng thời bị cấm hành nghề điều khiển tàu thuyền trong 5 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Chủ doanh nghiệp có phải chịu trách nhiệm nếu người lái thuyền gây tai nạn không?
Theo Điều 590, 591 và 597 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 590. Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm
1. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm bao gồm:a) Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khoẻ và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại;
...
Điều 591. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm
1. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm:
a) Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 của Bộ luật này;
b) Chi phí hợp lý cho việc mai táng;
c) Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng;
d) Thiệt hại khác do luật quy định.
...
Điều 597. Bồi thường thiệt hại do người của pháp nhân gây ra
Pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp nhân giao; nếu pháp nhân đã bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu người có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật.
Khi xảy ra tai nạn giao thông đường thủy, người điều khiển phương tiện là người chịu trách nhiệm trực tiếp trước pháp luật. Tuy nhiên, trong trường hợp người lái thuyền gây tai nạn khi đang thực hiện công việc được giao, tức là đang trong thời gian và phạm vi làm việc cho doanh nghiệp, thì chủ doanh nghiệp cũng có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại dân sự. Trách nhiệm này không phụ thuộc vào việc người chủ có trực tiếp gây ra thiệt hại hay không, mà căn cứ vào mối quan hệ giữa người gây hại và doanh nghiệp trong thời điểm xảy ra vụ việc.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Vận tải Thuận An ký hợp đồng vận chuyển hàng hóa đường thủy với tài công là ông Lê Văn Lộc, người đang là nhân viên của công ty. Trong một chuyến vận chuyển trên sông Đồng Nai, ông Lộc điều khiển tàu va chạm với một thuyền du lịch khiến 4 hành khách bị thương, thiệt hại tài sản hơn 400 triệu đồng.
Qua điều tra, cơ quan chức năng xác định ông Lộc gây tai nạn trong khi thực hiện công việc được công ty giao và có bằng lái hợp lệ. Dù lỗi do ông Lộc, nhưng theo quy định tại Điều 597 Bộ luật Dân sự, Công ty TNHH Vận tải Thuận An phải bồi thường toàn bộ chi phí y tế, tổn thất tinh thần và tài sản cho các nạn nhân. Sau đó, công ty có quyền yêu cầu ông Lộc bồi hoàn một phần chi phí nếu chứng minh được ông Lộc vi phạm quy trình vận hành hoặc có lỗi nặng trong vụ việc.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người điều khiển phương tiện giao thông đường thủy nếu gây tai nạn có thể bị xử lý hình sự với mức án từ 1 năm đến 15 năm tù tùy vào hậu quả cụ thể và tình tiết tăng nặng. Trường hợp tài công là nhân viên của doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp có thể bị buộc bồi thường thiệt hại cho nạn nhân theo trách nhiệm dân sự nếu sự cố xảy ra trong quá trình thực hiện công việc được giao.
