Người đại diện của người bệnh được hiểu như thế nào?

Trong hoạt động khám, chữa bệnh, việc xác định người đại diện của người bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các thủ tục y tế, ký kết giấy tờ và đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người bệnh. Vấn đề ai được quyền đại diện trở thành yếu tố cần được xác định rõ để tránh xung đột và bảo đảm tính minh bạch trong quá trình điều trị. Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định cụ thể về các trường hợp thay thế người đại diện nhằm bảo đảm việc chăm sóc, điều trị diễn ra liên tục và đúng quy định.

Người đại diện của người bệnh được hiểu như thế nào?

Khoản 2 Điều 8 Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023 quy định như sau:

Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023

Điều 8. Người đại diện của người bệnh
...
2. Người đại diện của người bệnh phải là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, bao gồm:

a) Người do người bệnh là người thành niên tự lựa chọn;
b) Người do thành viên gia đình của người bệnh lựa chọn trong trường hợp người bệnh là người thành niên không thể tự lựa chọn và không có ủy quyền trước khi rơi vào tình trạng không thể hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi;
c) Người đại diện theo ủy quyền và người đại diện theo pháp luật của người bệnh theo quy định của Bộ luật Dân sự;
d) Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật Dân sự hoặc người được pháp nhân phân công mà pháp nhân đó chịu trách nhiệm quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng người bệnh theo quy định của Bộ luật Dân sự;
đ) Người không thuộc đối tượng quy định tại các điểm a, b, c và d khoản này nhưng tự nguyện thực hiện nghĩa vụ của người bệnh theo quy định của Bộ luật Dân sự.

...

Mỗi người bệnh chỉ có một người đại diện hợp pháp tại một thời điểm. Người đại diện có thể là thành viên gia đình, người được ủy quyền, người giám hộ, hoặc người được pháp nhân phân công khi pháp nhân chịu trách nhiệm quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng người bệnh. Việc xác định đúng người đại diện giúp đảm bảo mọi quyết định y tế, điều trị và trách nhiệm pháp lý đều được thực hiện hợp pháp và đúng thẩm quyền.

Tình huống giả định

Người bệnh mất khả năng nhận thức, con gái được xác định là người đại diện hợp pháp

• Bà Lan nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu
  Bà Nguyễn Thị Lan 65 tuổi, nhập viện trong tình trạng hôn mê do tai biến mạch máu não. Các bác sĩ yêu cầu người thân ký giấy đồng ý phẫu thuật khẩn cấp, tuy nhiên bà Lan không có giấy ủy quyền trước đó.

• Gia đình thống nhất cử người đại diện theo quy định
  Con gái bà Lan là chị Nguyễn Thị Thu Trang được các thành viên gia đình thống nhất lựa chọn làm người đại diện hợp pháp của người bệnh, vì bà Lan không thể tự đưa ra quyết định và không có ủy quyền trước khi mất khả năng nhận thức.

• Bệnh viện ghi nhận và chấp thuận người đại diện
  Bệnh viện Huế tiếp nhận hồ sơ xác nhận của gia đình và công nhận chị Trang là người đại diện để thực hiện các thủ tục y tế cho bà Lan. Việc xác định này giúp bảo đảm tính hợp pháp và quyền lợi của người bệnh trong suốt quá trình điều trị.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Trường hợp nào thay thế người đại diện của người bệnh không cần xác nhận của người bệnh?

Khoản 3 Điều 8 Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023 quy định như sau:

Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023

Điều 8. Người đại diện của người bệnh
...
3. Việc thay thế người đại diện được thực hiện như sau:

a) Trường hợp thay thế người đại diện quy định tại điểm a khoản 2 Điều này thì phải có xác nhận của người bệnh;
b) Trường hợp thay thế người đại diện quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì phải có xác nhận của người bệnh hoặc thành viên gia đình của người bệnh;
c) Trường hợp người đại diện là cha mẹ đối với con chưa thành niên thì khi thay thế người đại diện không phải có xác nhận của người bệnh;
d) Trường hợp người đại diện là người giám hộ, người do Tòa án chỉ định, người đại diện theo pháp luật của pháp nhân hoặc người được pháp nhân phân công thì việc thay thế người đại diện phải được thực hiện bằng quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền;
đ) Trường hợp người đại diện là người đại diện theo ủy quyền thì việc thay thế người đại diện phải được thực hiện bằng văn bản ủy quyền theo quy định.

...

Từ quy định trên có thể hiểu, không phải mọi trường hợp thay đổi người đại diện đều cần sự đồng ý hoặc xác nhận của người bệnh. Cụ thể:

• Trường hợp cha mẹ đại diện cho con chưa thành niên, việc thay đổi người đại diện không cần xác nhận của con.

• Trường hợp người giám hộ hoặc người do Tòa án chỉ định, việc thay thế phải có quyết định của cơ quan có thẩm quyền, không cần ý kiến của người bệnh.

• Trường hợp người đại diện là pháp nhân hoặc người được pháp nhân phân công, việc thay thế cũng căn cứ theo quyết định nội bộ của pháp nhân.

• Trường hợp đại diện theo ủy quyền, chỉ cần thực hiện văn bản ủy quyền hợp pháp là có thể thay đổi.

Những quy định này nhằm bảo đảm việc đại diện được thay thế nhanh chóng trong các tình huống khẩn cấp, đồng thời vẫn giữ được tính hợp pháp, tránh việc chậm trễ trong điều trị hoặc gây gián đoạn trong quá trình chăm sóc y tế.

Tình huống giả định

Thay đổi người giám hộ đại diện cho bệnh nhân chưa thành niên

• Bé Nam được người giám hộ chăm sóc tại cơ sở y tế
  Bé Trần Minh Nam, 12 tuổi, mồ côi cha mẹ, đang được ông Trần Văn Hòa người giám hộ hợp pháp theo quyết định của Tòa án chăm sóc và đại diện trong các thủ tục khám chữa bệnh.

• Tòa án ra quyết định thay đổi người giám hộ
  Sau khi ông Hòa chuyển nơi cư trú ra nước ngoài, cơ quan có thẩm quyền đã ra quyết định thay đổi người giám hộ, chỉ định bà Nguyễn Thị Hạnh dì ruột của bé Nam làm người giám hộ mới và tiếp tục là người đại diện hợp pháp trong khám chữa bệnh.

• Cơ sở y tế công nhận người đại diện mới không cần xác nhận của người bệnh
  Căn cứ Khoản 3 Điều 8 Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2023, Bệnh viện Phụ sản Nhi Đà Nẵng tiếp nhận quyết định của Tòa án và công nhận bà Hạnh là người đại diện hợp pháp mà không cần có xác nhận của bé Nam, bảo đảm việc điều trị được thực hiện liên tục.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Việc xác định người đại diện của người bệnh là yếu tố quan trọng để bảo đảm quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của người bệnh trong quá trình khám, chữa bệnh. Người đại diện phải là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, được người bệnh, gia đình hoặc cơ quan có thẩm quyền lựa chọn để thay mặt thực hiện các thủ tục y tế và quyết định điều trị. Trong một số trường hợp nhất định, việc thay thế người đại diện có thể được thực hiện mà không cần xác nhận của người bệnh, giúp quá trình chăm sóc và điều trị diễn ra kịp thời, liên tục và đúng quy định pháp luật.