Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi có thể tự xác lập giao dịch, trừ bất động sản, động sản phải đăng ký và giao dịch đặc biệt.
Trong quan hệ dân sự, độ tuổi là yếu tố quan trọng để xác định năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự của cá nhân. Bộ luật Dân sự 2015 đã nêu rõ khái niệm của người chưa thành niên. Đồng thời, pháp luật cũng nêu cụ thể phạm vi mà người dưới 18 tuổi được tự mình xác lập giao dịch dân sự.
1. Người chưa thành niên là ai theo Bộ luật Dân sự?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 21. Người chưa thành niên
1. Người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi.
...
Như vậy, tất cả cá nhân dưới 18 tuổi đều được coi là người chưa thành niên. Họ có năng lực pháp luật dân sự, nhưng năng lực hành vi dân sự thì bị hạn chế và được pháp luật phân loại theo từng nhóm tuổi để bảo đảm quyền lợi, tránh rủi ro khi tham gia giao dịch.
Tình huống giả định
-
Em Trần Thị Mai 13 tuổi ký hợp đồng lao động bán thời gian
Ngày 05/5/2025, em Trần Thị Mai (13 tuổi, trú tại Phường Bàn Cờ, TP. Hồ Chí Minh) được một cửa hàng tạp hóa thuê làm nhân viên phụ bán hàng và tự ký hợp đồng lao động bán thời gian. -
Gia đình phát hiện và phản đối hợp đồng
Cha mẹ Mai cho rằng em chưa đủ tuổi lao động và hợp đồng được ký kết không hợp pháp. Họ yêu cầu cửa hàng chấm dứt hợp đồng, đồng thời đề nghị bồi thường cho khoảng thời gian Mai đã phải làm việc ngoài giờ học. -
Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh ra phán quyết
Khi vụ việc được đưa ra Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh, Tòa xác định Mai là người chưa thành niên, mới 13 tuổi, chỉ được tự thực hiện các giao dịch sinh hoạt hằng ngày. Do đó, hợp đồng lao động do Mai tự ký là vô hiệu, cửa hàng phải chấm dứt hợp đồng và bồi thường một phần theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người chưa đủ 18 tuổi được tự mình xác lập những giao dịch nào?
Căn cứ theo khoản 2, 3, 4 Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 21. Người chưa thành niên
...
2. Giao dịch dân sự của người chưa đủ sáu tuổi do người đại diện theo pháp luật của người đó xác lập, thực hiện.
3. Người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lăm tuổi khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch dân sự phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.
4. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự, trừ giao dịch dân sự liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký và giao dịch dân sự khác theo quy định của luật phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý.
Như vậy:
-
Dưới 6 tuổi: chỉ cha mẹ/người giám hộ mới có quyền xác lập giao dịch.
-
Từ 6 đến dưới 15 tuổi: được tự xác lập giao dịch phục vụ sinh hoạt hằng ngày (mua đồ ăn, đồ dùng học tập…), còn các giao dịch khác phải có sự đồng ý của cha mẹ/người giám hộ.
-
Từ 15 đến dưới 18 tuổi: có thể tự mình xác lập hầu hết giao dịch, nhưng các giao dịch liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký (xe máy, ô tô…) hoặc giao dịch đặc biệt thì vẫn cần sự đồng ý của người đại diện.
Tình huống giả định
-
Người 15 tuổi tự ký hợp đồng mua xe máy điện
Ngày 10/6/2025, em Nguyễn Văn Khánh (15 tuổi, trú tại Phường Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội) đến cửa hàng mua một chiếc xe máy điện trị giá 20 triệu đồng và tự ký hợp đồng. -
Phát sinh tranh chấp sau khi sử dụng
Cha mẹ Khánh cảm thấy bị bán đắt nên muốn trả lại chiếc xe. Cha mẹ Khánh cho rằng hợp đồng không hợp pháp vì Khánh chưa đủ 18 tuổi. -
Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hà Nội ra phán quyết
Vụ việc được đưa ra Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hà Nội. Tòa xác định xe máy điện thuộc loại động sản phải đăng ký, do đó giao dịch này cần sự đồng ý của cha mẹ. Vì Khánh tự ý ký nên hợp đồng vô hiệu, trách nhiệm giải quyết phải do người đại diện theo pháp luật tham gia.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Trong độ tuổi này, quyền xác lập giao dịch dân sự bị giới hạn tùy mức độ trưởng thành. Người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi có thể tự ký phần lớn giao dịch, nhưng với bất động sản, động sản phải đăng ký hoặc giao dịch đặc biệt thì vẫn cần sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ.
