Hủy bỏ hợp đồng thương mại là việc chấm dứt nghĩa vụ theo hợp đồng. Khi bị hủy bỏ, các bên phải hoàn trả lợi ích đã nhận hoặc bằng tiền.
Trong hoạt động kinh doanh, hợp đồng thương mại là cơ sở ràng buộc trách nhiệm pháp lý giữa các bên. Tuy nhiên, khi có sự vi phạm, hợp đồng có thể bị hủy bỏ theo quy định pháp luật. Khi hợp đồng bị hủy bỏ, vấn đề các bên có phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận hay không được nhiều người quan tâm.
1. Hủy bỏ hợp đồng thương mại là gì?
Căn cứ theo Điều 312 Luật Thương mại 2005:
Điều 312. Huỷ bỏ hợp đồng
1. Huỷ bỏ hợp đồng bao gồm hủy bỏ toàn bộ hợp đồng và hủy bỏ một phần hợp đồng.
2. Hủy bỏ toàn bộ hợp đồng là việc bãi bỏ hoàn toàn việc thực hiện tất cả các nghĩa vụ hợp đồng đối với toàn bộ hợp đồng.
3. Hủy bỏ một phần hợp đồng là việc bãi bỏ thực hiện một phần nghĩa vụ hợp đồng, các phần còn lại trong hợp đồng vẫn còn hiệu lực.
...
Hủy bỏ hợp đồng được hiểu là việc bãi bỏ thực hiện các nghĩa vụ trong hợp đồng. Các bên có thể lựa chọn hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ hợp đồng, tùy vào mức độ vi phạm của bên vi phạm. Cơ chế này giúp bảo vệ bên bị vi phạm và đảm bảo sự công bằng trong quan hệ thương mại.
Tình huống giả định
-
Công ty đơn phương hủy bỏ hợp đồng cung cấp hàng hóa
Ngày 10/3/2025, Công ty TNHH An Phát tại Phường Bình Tây, TP. Hồ Chí Minh ký hợp đồng cung cấp 1.000 tấn xi măng cho Công ty CP Xây dựng Hoàng Gia, giao hàng trong 3 đợt. -
Phát sinh vi phạm và yêu cầu hủy bỏ hợp đồng
Đến đợt giao thứ hai, An Phát không giao hàng đúng tiến độ, gây thiệt hại cho Hoàng Gia. Công ty Hoàng Gia gửi văn bản thông báo hủy bỏ hợp đồng đối với toàn bộ các đợt còn lại. -
Tòa án nhân dân khu vực 6 – TP. Hồ Chí Minh công nhận việc hủy bỏ
Khi tranh chấp được đưa ra Tòa án nhân dân khu vực 6 – Thành phố Hồ Chí Minh, Tòa án xác định hành vi vi phạm là nghiêm trọng, cho phép Hoàng Gia hủy bỏ toàn bộ hợp đồng và yêu cầu An Phát bồi thường thiệt hại.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu hợp đồng bị hủy bỏ thì các bên có phải hoàn trả cho nhau không?
Căn cứ theo khoản 2 Điều 314 Luật Thương mại 2005:
Điều 314. Hậu quả pháp lý của việc huỷ bỏ hợp đồng
...
2. Các bên có quyền đòi lại lợi ích do việc đã thực hiện phần nghĩa vụ của mình theo hợp đồng; nếu các bên đều có nghĩa vụ hoàn trả thì nghĩa vụ của họ phải được thực hiện đồng thời; trường hợp không thể hoàn trả bằng chính lợi ích đã nhận thì bên có nghĩa vụ phải hoàn trả bằng tiền.
...
Khi hợp đồng bị hủy bỏ, nguyên tắc chung là hoàn trả để đưa các bên trở về tình trạng trước khi hợp đồng được ký kết. Nếu một bên đã nhận hàng, dịch vụ hoặc tiền thì phải trả lại. Nếu không thể hoàn trả bằng chính hàng hóa, dịch vụ đã nhận thì phải quy đổi thành tiền. Việc hoàn trả phải thực hiện đồng thời nhằm bảo đảm công bằng, tránh việc một bên chậm trễ hoặc chiếm giữ lợi ích không hợp pháp.
Tình huống giả định
-
Các bên yêu cầu hoàn trả sau khi hợp đồng bị hủy bỏ
Ngày 20/4/2025, Công ty CP Nam Việt tại Phường Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội ký hợp đồng mua máy móc trị giá 2 tỷ đồng từ Công ty TNHH Thiên Long. Sau khi nhận hàng, Nam Việt phát hiện phần lớn máy móc không đạt chất lượng, yêu cầu hủy bỏ hợp đồng. -
Thỏa thuận hoàn trả và tranh chấp phát sinh
Thiên Long đồng ý nhận lại hàng, nhưng Nam Việt đã sử dụng một số thiết bị nên không thể hoàn trả nguyên trạng. Hai bên phát sinh tranh chấp về giá trị hàng đã dùng. -
Tòa án nhân dân khu vực 2 – Thành phố Hà Nội ra phán quyết
Vụ việc được đưa ra Tòa án nhân dân khu vực 2 – Thành phố Hà Nội. Tòa xác định Nam Việt phải hoàn trả bằng tiền cho phần thiết bị đã sử dụng, còn lại Thiên Long phải nhận hàng trả về và hoàn tiền cho Nam Việt.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hủy bỏ hợp đồng thương mại là biện pháp pháp lý nhằm chấm dứt việc thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng, có thể toàn bộ hoặc một phần. Khi hợp đồng bị hủy bỏ, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, hoặc thanh toán bằng tiền nếu không thể hoàn trả hiện vật. Quy định này bảo đảm sự công bằng và trật tự trong giao kết thương mại.
