Lựa chọn giới tính thai nhi là hành vi bị hạn chế nhằm bảo đảm cân bằng giới tính và nguyên tắc nhân đạo trong sinh sản. Công nghệ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) tuy giúp nhiều gia đình có con nhưng cũng bị lợi dụng để can thiệp giới tính thai nhi trái quy định. Hành vi này không chỉ bị pháp luật nghiêm cấm mà còn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính nghiêm khắc.
1. Lựa chọn giới tính thai nhi khi làm IVF có vi phạm pháp luật không?
Điểm g Khoản 2 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định cụ thể:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 5. Bảo vệ chế độ hôn nhân và gia đình
...
2. Cấm các hành vi sau đây:
...
g) Thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, mang thai hộ vì mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vô tính;
...
...
Khoản 2 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định rõ ràng việc lựa chọn giới tính thai nhi là hành vi bị nghiêm cấm. Cụ thể, tại điểm g của khoản này, pháp luật liệt kê “lựa chọn giới tính thai nhi” là một trong các hành vi bị cấm nhằm bảo vệ chế độ hôn nhân và gia đình. Do đó, việc áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) với mục đích lựa chọn trước giới tính của thai nhi là trái pháp luật.
Quy định này áp dụng không phân biệt giới tính nào được lựa chọn, và không phụ thuộc vào lý do lựa chọn, kể cả lý do cá nhân hay văn hóa. Tất cả các hình thức can thiệp kỹ thuật để xác định hoặc chọn lọc giới tính thai nhi trước khi mang thai đều thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định cấm nêu trên.
Tình huống giả định
Vợ chồng anh Minh và chị Lan kết hôn đã 5 năm và có một con gái đầu lòng. Khi quyết định sinh thêm con thứ hai, hai vợ chồng mong muốn có con trai để “đủ nếp đủ tẻ” theo truyền thống gia đình. Sau khi tham khảo thông tin trên mạng, anh Minh liên hệ với một phòng khám tư nhân tại TP.HCM chuyên hỗ trợ sinh sản bằng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Tại đây, bác sĩ cam kết có thể giúp lựa chọn giới tính thai nhi theo yêu cầu nếu trả thêm chi phí 100 triệu đồng. Anh Minh và chị Lan đồng ý làm hồ sơ và tiến hành thủ thuật chọn lọc phôi nam trước khi cấy vào tử cung.
Sau khi vụ việc bị phát hiện qua một đợt kiểm tra y tế, cơ sở y tế bị lập biên bản vi phạm, đồng thời hồ sơ của cặp vợ chồng cũng được chuyển cho cơ quan chức năng để xử lý theo quy định. Cơ quan có thẩm quyền xác định hành vi lựa chọn giới tính thai nhi khi làm IVF là hành vi bị cấm theo điểm g khoản 2 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Lựa chọn giới tính thai nhi khi làm IVF bị xử phạt như thế nào?
Điều 99 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 99. Vi phạm quy định về lựa chọn giới tính thai nhi
1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi đe dọa dùng vũ lực, uy hiếp tinh thần để ép buộc người khác phải áp dụng phương pháp để có được giới tính thai nhi theo ý muốn.2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi dùng vũ lực ép buộc người khác phải áp dụng phương pháp để có được giới tính thai nhi theo ý muốn.
3. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Chỉ định hoặc hướng dẫn sử dụng thuốc để có được giới tính thai nhi theo ý muốn;
b) Cung cấp dụng cụ, thuốc, vật tư để có được giới tính thai nhi theo ý muốn;
c) Nghiên cứu các phương pháp để có được giới tính thai nhi theo ý muốn, trừ trường hợp được pháp luật cho phép.
4. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Đình chỉ hoạt động của cơ sở trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với hành vi quy định tại khoản 3 Điều này;
b) Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với hành vi quy định tại khoản 3 Điều này.
5. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc tiêu hủy dụng cụ, thuốc, vật tư đã được sử dụng để thực hiện hành vi quy định tại điểm b khoản 3 Điều này
Theo Điều 99 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP, hành vi liên quan đến việc lựa chọn giới tính thai nhi sẽ bị xử phạt hành chính tùy theo mức độ vi phạm. Đối với hành vi chỉ định hoặc hướng dẫn sử dụng thuốc, cung cấp dụng cụ, thuốc, vật tư hoặc nghiên cứu phương pháp để có được giới tính thai nhi theo ý muốn mà không được pháp luật cho phép, cá nhân vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng theo quy định tại khoản 3.
Ngoài ra, cơ sở y tế có thể bị đình chỉ hoạt động từ 01 đến 03 tháng và người hành nghề bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề trong thời hạn tương tự. Đồng thời, các vật tư, dụng cụ, thuốc đã được sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm sẽ bị buộc tiêu hủy theo quy định tại khoản 5. Quy định này nhằm kiểm soát việc áp dụng các kỹ thuật sinh sản nhằm mục đích lựa chọn giới tính thai nhi trái pháp luật.
Tình huống giả định
Phòng khám Hồng Gia tại quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh do bác sĩ Nguyễn Văn Tùng chịu trách nhiệm chuyên môn, được cấp phép thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bao gồm thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Trong quá trình tư vấn điều trị, bác sĩ Nguyễn Văn Tùng đã gợi ý với vợ chồng chị Trần Thị Hương và anh Lê Minh Hoàng rằng phòng khám có thể hỗ trợ chọn giới tính thai nhi theo mong muốn bằng cách chọn lọc phôi trước khi cấy vào tử cung. Vợ chồng anh Hoàng đồng ý lựa chọn phôi mang giới tính nam và chi thêm 80 triệu đồng tiền mặt mà không có hóa đơn chứng từ.
Sau khi thực hiện thủ thuật, một nhân viên y tế của phòng khám đã gửi đơn phản ánh đến Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh. Đoàn thanh tra đã tiến hành kiểm tra đột xuất và phát hiện trong hồ sơ bệnh án có ghi chú về giới tính phôi thai, đồng thời thu giữ các loại thuốc và thiết bị hỗ trợ chọn lọc giới tính.
Căn cứ điểm a và điểm b khoản 3 Điều 99 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP, bác sĩ Nguyễn Văn Tùng bị xử phạt hành chính 20.000.000 đồng và bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh trong thời hạn 02 tháng. Phòng khám Hồng Gia bị đình chỉ hoạt động trong thời hạn 03 tháng và buộc tiêu hủy toàn bộ thuốc, dụng cụ và vật tư y tế có liên quan đến hành vi vi phạm.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc chọn giới tính thai nhi khi làm IVF là hành vi vi phạm pháp luật hiện hành và bị xử lý theo quy định. Mọi hình thức can thiệp để xác định giới tính thai nhi trong kỹ thuật hỗ trợ sinh sản đều bị nghiêm cấm. Các hành vi vi phạm có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đến 20.000.000 đồng, tùy theo mức độ ép buộc và phương thức thực hiện.
