Lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi để bóc lột sức lao động sẽ bị phạt từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng và buộc nộp lại lợi bất hợp pháp.
Việc nhận nuôi con nuôi mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, giúp trẻ em có hoàn cảnh khó khăn được chăm sóc và phát triển trong môi trường gia đình ổn định. Tuy nhiên, khi việc này bị lợi dụng để bóc lột sức lao động, nó không chỉ vi phạm đạo đức mà còn xâm hại nghiêm trọng đến quyền trẻ em. Theo quy định của pháp luật, những trường hợp lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi nhằm bóc lột sức lao động sẽ bị xử phạt nghiêm khắc để bảo đảm tính răn đe và bảo vệ lợi ích của người chưa thành niên.
1. Lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi nhằm bóc lột sức lao động có phải là hành vi vi phạm pháp luật không?
Khoản 1 Điều 13 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định như sau:
Điều 13. Các hành vi bị cấm
1. Lợi dụng việc nuôi con nuôi để trục lợi, bóc lột sức lao động, xâm hại tình dục; bắt cóc, mua bán trẻ em.
...
Việc nhận nuôi con nuôi được pháp luật đặt ra nhằm bảo đảm cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được sống, học tập và phát triển trong môi trường gia đình ổn định. Tuy nhiên, nếu việc nuôi con nuôi bị lợi dụng để bóc lột sức lao động, ép buộc trẻ làm việc quá sức, không được học tập hoặc hưởng thụ đời sống bình thường, thì đó là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền trẻ em. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi trục lợi từ việc nhận nuôi con nuôi dưới bất kỳ hình thức nào. Việc xử lý hành vi này không chỉ nhằm bảo vệ trẻ em vốn là đối tượng yếu thế trong xã hội mà còn thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ tính nhân văn và sự liêm chính của chế định nuôi con nuôi.
Tình huống giả định
Nhận nuôi trẻ để làm việc nhà
-
Nhận nuôi con nuôi trái với mục đích nhân đạo
Tháng 4/2025, bà Nguyễn Thị Hoa (42 tuổi, cư trú tại phường Hòa Cường Bắc, TP. Đà Nẵng) làm thủ tục nhận nuôi em Trần Văn Nam (13 tuổi, mồ côi cha mẹ). Ban đầu, bà Hoa cam kết chăm sóc, nuôi dưỡng và cho Nam đi học. Tuy nhiên, sau khi hoàn tất thủ tục, bà Hoa bắt em Nam làm việc nhà, trông quán ăn và phụ việc hơn 10 tiếng mỗi ngày, không cho đi học. -
Phát hiện hành vi bóc lột sức lao động
Hàng xóm phát hiện sự việc và báo cho chính quyền địa phương. Qua kiểm tra, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội TP. Đà Nẵng xác định bà Hoa đã lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi để bóc lột sức lao động của trẻ, vi phạm nghiêm trọng Điều 13 Luật Nuôi con nuôi 2010. -
Xử lý vi phạm
Cơ quan chức năng đã thu hồi quyết định công nhận việc nuôi con nuôi, buộc bà Hoa chấm dứt hành vi vi phạm, đồng thời chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để xử lý theo quy định pháp luật. Em Nam được đưa đến Trung tâm Bảo trợ trẻ em TP. Đà Nẵng để được chăm sóc, học tập bình thường.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi nhằm bóc lột sức lao động bị xử phạt thế nào?
Điểm c khoản 3 Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 62. Hành vi vi phạm quy định về nuôi con nuôi
...
3. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
...
c) Lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi nhằm bóc lột sức lao động của con nuôi.
...
5. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
b) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 2, các điểm b và c khoản 3 Điều này;
c) Buộc chịu mọi chi phí để khám bệnh, chữa bệnh và chi phí khác (nếu có) do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại điểm c khoản 3 Điều này.
Hành vi lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi để bóc lột sức lao động không chỉ xâm phạm quyền trẻ em được học tập, vui chơi và phát triển toàn diện mà còn đi ngược lại mục đích nhân đạo của việc nuôi con nuôi. Mức xử phạt hành chính từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng không những nhằm mục đích răn đe mà còn thể hiện rõ cam kết của Nhà nước trong việc bảo vệ trẻ em khỏi các hình thức lao động cưỡng bức và ngược đãi.
Tình huống giả định
Buộc con nuôi làm việc tại quán ăn
-
Lợi dụng danh nghĩa nuôi con nuôi để ép lao động
Tháng 5/2025, bà Trần Thị Hạnh (39 tuổi, trú tại phường Hải Châu, TP. Đà Nẵng) nhận nuôi em Nguyễn Thị Mai (13 tuổi) từ một mái ấm nhân đạo. Sau khi hoàn tất thủ tục, bà Hạnh đưa Mai về sống cùng gia đình, nhưng không cho em đi học mà bắt em phục vụ tại quán ăn của gia đình từ sáng đến khuya, không được nghỉ ngơi và thường xuyên bị quát mắng. -
Phát hiện và xác minh của cơ quan chức năng
Trong đợt kiểm tra định kỳ, Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội TP. Đà Nẵng phát hiện em Mai đang làm việc tại quán ăn, có dấu hiệu bị bóc lột sức lao động. Qua xác minh, cơ quan chức năng xác định bà Hạnh đã lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi để buộc trẻ làm việc quá sức, vi phạm quy định tại điểm c khoản 3 Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP. -
Xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả
Bà Trần Thị Hạnh bị xử phạt hành chính 8.000.000 đồng, buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp thu được từ công việc của em Mai và chịu chi phí chăm sóc, điều trị cho trẻ do ảnh hưởng sức khỏe. Cơ quan chức năng đồng thời hủy bỏ quyết định công nhận việc nuôi con nuôi, đưa em Mai về lại Trung tâm bảo trợ xã hội TP. Đà Nẵng để được hỗ trợ và tiếp tục học tập.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Lợi dụng việc nhận nuôi con nuôi để bóc lột sức lao động là hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức và pháp luật, đi ngược lại mục đích nhân văn của việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em. Người vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng, đồng thời phải nộp lại số lợi bất hợp pháp và chi trả chi phí liên quan cho trẻ theo quy định pháp luật. Cơ quan chức năng có thể thu hồi quyết định công nhận việc nuôi con nuôi, bảo đảm trẻ được đưa về môi trường an toàn, được chăm sóc và học tập đúng quyền lợi của mình.
