Trong thị trường tuyển dụng đầy cạnh tranh, không ít người tìm cách gian dối bằng cách làm giả hồ sơ, bằng cấp để tăng cơ hội trúng tuyển. Tuy nhiên, hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức nghề nghiệp mà còn có thể bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật Việt Nam.
1. Làm giả hồ sơ, bằng cấp để xin việc bị xử phạt hành chính thế nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 1 Điều 34 Nghị định 82/2020/NĐ-CP và khoản 2 Điều 16 Bộ luật Lao động 2019 như sau:
Điều 34. Hành vi vi phạm quy định về chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi tẩy xoá, sửa chữa làm sai lệch nội dung của bản chính để yêu cầu chứng thực bản sao.
...
Điều 16. Nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động
...
2. Người lao động phải cung cấp thông tin trung thực cho người sử dụng lao động về họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, trình độ học vấn, trình độ kỹ năng nghề, xác nhận tình trạng sức khỏe và vấn đề khác liên quan trực tiếp đến việc giao kết hợp đồng lao động mà người sử dụng lao động yêu cầu.
Việc làm giả hồ sơ xin việc thường được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như sửa điểm trên bảng điểm, khai gian bằng cấp, giả mạo giấy khám sức khỏe, hoặc cung cấp bản sao được chứng thực từ tài liệu bị chỉnh sửa nội dung. Pháp luật quy định rõ: việc tẩy xóa, chỉnh sửa, làm sai lệch tài liệu gốc chẳng hạn như bằng tốt nghiệp, chứng chỉ ngoại ngữ, chứng nhận sức khỏe… để đưa vào hồ sơ xin việc và mang đi chứng thực, sẽ bị xử phạt hành chính từ 1 đến 3 triệu đồng theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP. Mức phạt này áp dụng cho cá nhân vi phạm và có thể kèm theo hậu quả pháp lý khác như bị thu hồi hồ sơ đã nộp hoặc bị công ty loại bỏ ngay khỏi vòng tuyển dụng.
Ngoài ra, trong một số ngành đặc thù như giáo dục, y tế, tài chính – ngân hàng, nơi bằng cấp và giấy chứng nhận là yếu tố quan trọng thì hành vi gian dối còn bị xử lý nội bộ nghiêm khắc hơn, có thể dẫn đến cấm hành nghề, thu hồi giấy phép chuyên môn, hoặc chấm dứt hợp đồng ngay lập tức.
Tình huống giả định
Nguyễn Thị Hồng Nhung (25 tuổi) vừa tốt nghiệp một trường cao đẳng tại Hà Nội nhưng muốn ứng tuyển vào vị trí nhân viên văn phòng tại một công ty bất động sản có yêu cầu bằng đại học chính quy. Do không đáp ứng được tiêu chí, Nhung đã nhờ một dịch vụ trên mạng làm giả bằng cử nhân đại học ngành Quản trị kinh doanh mang tên mình, rồi sử dụng bản gốc đó để đi xin chứng thực bản sao tại UBND phường.
Sau khi có được bản sao chứng thực, Nhung nộp hồ sơ xin việc và được công ty tiếp nhận vào làm việc. Tuy nhiên, sau hơn một tháng thử việc, bộ phận nhân sự của công ty phát hiện có dấu hiệu nghi vấn về giấy tờ trong hồ sơ và tiến hành xác minh với trường đại học được ghi trên bằng. Kết quả cho thấy, Nguyễn Thị Hồng Nhung chưa từng là sinh viên của trường này và bằng cấp được cung cấp là giả.
Ngay lập tức, công ty đã chấm dứt hợp đồng thử việc với Nhung và gửi công văn báo cáo sự việc đến UBND phường nơi chứng thực giấy tờ. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng xác định hành vi của Nhung là tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung của giấy tờ gốc để yêu cầu chứng thực bản sao, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 34 Nghị định 82/2020/NĐ-CP. UBND phường đã lập biên bản xử phạt hành chính Nhung với mức phạt 2 triệu đồng, đồng thời thu hồi toàn bộ bản sao đã chứng thực sai quy định.
(Đây là tình huống giả định minh hoạ cho vấn đề pháp lý trên)
2. Làm giả hồ sơ, bằng cấp có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 341 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 341. Tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu, tài liệu giả của cơ quan, tổ chức
1. Người nào làm giả con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác của cơ quan, tổ chức hoặc sử dụng con dấu, tài liệu, giấy tờ đó thực hiện hành vi trái pháp luật, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội 02 lần trở lên;
c) Làm từ 02 đến 05 con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác;
d) Sử dụng con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác thực hiện tội phạm;
đ) Thu lợi bất chính 10.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Làm 06 con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác trở lên;
b) Sử dụng con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng;
c) Thu lợi bất chính 50.000.000 đồng trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Điều 341 Bộ luật Hình sự quy định rất rõ: nếu ai đó làm giả hoặc sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức để thực hiện hành vi trái pháp luật, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Mức hình phạt khởi điểm là phạt tiền từ 30 đến 100 triệu đồng, hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 2 năm. Trường hợp nặng hơn (có tổ chức, tái phạm nguy hiểm, gây hậu quả nghiêm trọng...), mức phạt có thể lên đến 7 năm tù giam.
Nếu làm giả giấy tờ nhưng chưa sử dụng, hoặc sử dụng nhưng chưa gây hậu quả, cơ quan chức năng có thể chỉ xử lý hành chính. Tuy nhiên, một khi hành vi này đi kèm với mục đích gian lận quyền lợi như hưởng lương, bảo hiểm, thăng chức, hoặc gây thiệt hại thực tế cho doanh nghiệp tuyển dụng, thì hoàn toàn đủ điều kiện để khởi tố hình sự.
Tình huống giả định
Trần Minh Thắng, 27 tuổi, tốt nghiệp trung cấp chuyên ngành kỹ thuật điện. Khi thấy một công ty sản xuất thiết bị điện tử tại TP.HCM tuyển dụng vị trí kỹ sư bảo trì với yêu cầu bằng đại học chính quy, Thắng đã tìm đến một nhóm chuyên làm bằng giả trên mạng xã hội và mua một bằng tốt nghiệp đại học ngành cơ điện tử mang tên mình với đầy đủ tem, phôi, chữ ký.
Sau đó, Thắng dùng bằng giả này để nộp hồ sơ xin việc. Do hồ sơ được chứng thực đầy đủ và bề ngoài giống thật, Thắng đã được công ty tiếp nhận và ký hợp đồng chính thức. Trong thời gian làm việc, do năng lực thực tế không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, nhiều lần Thắng gây ra lỗi trong quy trình kiểm tra hệ thống, ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất.
Công ty nghi ngờ nên gửi văn bản xác minh bằng cấp của Thắng với trường đại học được ghi trên văn bằng. Kết quả xác minh khẳng định không có ai tên Trần Minh Thắng trong hồ sơ đào tạo, và mẫu bằng tốt nghiệp đó không do trường cấp. Công ty lập tức chuyển vụ việc cho cơ quan công an.
Sau quá trình điều tra, cơ quan công an xác định Thắng biết rõ mình không có bằng đại học nhưng đã cố ý sử dụng giấy tờ giả để xin việc, nhằm hưởng lương và phúc lợi sai đối tượng. Hành vi của Thắng bị khởi tố theo Điều 341 Bộ luật Hình sự, với tội danh sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức để thực hiện hành vi trái pháp luật. Kết quả, Tòa án tuyên phạt Trần Minh Thắng 12 tháng tù treo, phạt bổ sung 10 triệu đồng và ghi nhận án tích.
(Đây là tình huống giả định minh hoạ cho vấn đề pháp lý trên)
Kết luận
Làm giả hồ sơ, bằng cấp để xin việc là hành vi gian dối nghiêm trọng, vi phạm nghĩa vụ trung thực trong quan hệ lao động và tiềm ẩn nhiều hệ quả pháp lý. Tùy vào mức độ vi phạm, người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính, bị xử lý kỷ luật lao động, bị buộc chấm dứt hợp đồng, hoặc nghiêm trọng hơn là bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
