Kỹ thuật viên vật lý trị liệu là một trong những vị trí quan trọng trong lĩnh vực phục hồi chức năng, đóng vai trò hỗ trợ trực tiếp cho quá trình điều trị của người bệnh. Để hành nghề, người lao động phải đáp ứng các điều kiện nhất định về trình độ chuyên môn, đào tạo và chứng chỉ hành nghề. Bên cạnh đó, việc bố trí kỹ thuật viên vật lý trị liệu cũng là yêu cầu cần thiết tại các trung tâm phục hồi chức năng theo quy định pháp luật.
1. Muốn làm kỹ thuật viên vật lý trị liệu thì cần đáp ứng điều kiện gì?
Khoản 5 Điều 4 Thông tư 46/2013/TT-BYT quy định:
Điều 4. Nhiệm vụ của các chức danh chuyên môn về phục hồi chức năng
...
5. Kỹ thuật viên vật lý trị liệu là người được đào tạo chuyên ngành vật lý trị liệu có trình độ trung cấp hoặc người được đào tạo chuyên ngành điều dưỡng có trình độ từ trung cấp trở lên và đã được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về vật lý trị liệu ít nhất 03 (ba) tháng tại các cơ sở đào tạo do Bộ Y tế quy định; được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Kỹ thuật viên vật lý trị liệu có nhiệm vụ thực hiện các kỹ thuật vật lý trị liệu và hoạt động trị liệu cho người bệnh.
...
Kỹ thuật viên vật lý trị liệu là người trực tiếp thực hiện các kỹ thuật trị liệu cho người bệnh như xoa bóp, vận động trị liệu, nhiệt trị liệu… Đây là một nghề đòi hỏi kỹ năng thực hành và kiến thức chuyên môn nhất định, do đó pháp luật đặt ra các điều kiện cụ thể để đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực.
Theo quy định, kỹ thuật viên vật lý trị liệu có thể theo một trong hai hướng như học trung cấp chuyên ngành vật lý trị liệu hoặc đã có bằng trung cấp điều dưỡng trở lên và tham gia thêm khóa đào tạo, bồi dưỡng ít nhất 3 tháng về vật lý trị liệu tại cơ sở do Bộ Y tế phê duyệt. Ngoài bằng cấp chuyên môn, kỹ thuật viên còn phải có chứng chỉ hành nghề khám chữa bệnh về phục hồi chức năng, đây là điều kiện bắt buộc để được hành nghề hợp pháp.
Yêu cầu này giúp bảo đảm rằng người kỹ thuật viên không chỉ có kiến thức chuyên môn, mà còn được đào tạo bài bản theo chuẩn của Bộ Y tế. Đồng thời, việc có chứng chỉ hành nghề cũng là cơ sở pháp lý để chịu trách nhiệm chuyên môn khi làm việc tại các cơ sở y tế, bệnh viện hoặc trung tâm phục hồi chức năng.
Tình huống giả định:
Người chưa đủ điều kiện vẫn hành nghề kỹ thuật viên vật lý trị liệu
Chị Trần Thị Thanh Huyền (sinh năm 1996, ngụ tại huyện Mỏ Cày, tỉnh Bến Tre) từng học trung cấp điều dưỡng và làm việc tại một phòng khám tư nhân. Năm 2024, do phòng khám mở thêm dịch vụ phục hồi chức năng, chị Huyền được giao thực hiện các kỹ thuật vật lý trị liệu như chiếu đèn hồng ngoại, điện xung, vận động phục hồi cơ khớp… Tuy nhiên, chị chưa từng tham gia lớp bồi dưỡng chuyên ngành vật lý trị liệu và không có chứng chỉ hành nghề phù hợp.
Trong một đợt kiểm tra hành nghề y tế tư nhân, Thanh tra Sở Y tế tỉnh Bến Tre phát hiện sai phạm và yêu cầu phòng khám tạm dừng dịch vụ, đồng thời xử phạt vi phạm hành chính theo quy định. Trường hợp của chị Huyền cũng được nhắc nhở và buộc hoàn thiện điều kiện hành nghề nếu muốn tiếp tục làm kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Trung tâm phục hồi chức năng có bắt buộc phải có kỹ thuật viên vật lý trị liệu không?
Điều 4 và Khoản 1 Điều 12 Thông tư 46/2013/TT-BYT quy định:
Điều 4. Nhiệm vụ của các chức danh chuyên môn về phục hồi chức năng
1. Bác sỹ chuyên khoa PHCN là bác sỹ đã được đào tạo định hướng chuyên khoa PHCN trở lên và được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Bác sỹ chuyên khoa PHCN có nhiệm vụ khám bệnh, chẩn đoán bệnh, chỉ định điều trị và PHCN cho người bệnh.
2. Y sỹ chuyên khoa PHCN là y sỹ đã được đào tạo định hướng chuyên khoa PHCN và được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Y sỹ chuyên khoa PHCN có nhiệm vụ hỗ trợ bác sỹ trong chẩn đoán bệnh, chỉ định PHCN, thực hiện chế độ hồ sơ bệnh án; xây dựng kế hoạch và PHCN cho người bệnh. Đối với địa phương thiếu bác sỹ chuyên khoa PHCN, giám đốc sở Y tế có thể quy định y sỹ chuyên khoa PHCN đã có thời gian hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN từ 24 tháng trở lên được chẩn đoán bệnh và chỉ định PHCN. Việc quy định này phải thể hiện bằng văn bản (quyết định) của giám đốc sở Y tế.
3. Cử nhân kỹ thuật y học là người được đào tạo về chuyên ngành vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu trình độ đại học.
Cử nhân kỹ thuật y học có nhiệm vụ hỗ trợ bác sỹ chuyên khoa PHCN trong chẩn đoán bệnh, xây dựng kế hoạch và thực hiện PHCN cho người bệnh.
4. Cử nhân ngôn ngữ (âm ngữ) trị liệu là người được đào tạo về chuyên ngành ngôn ngữ trị liệu trình độ đại học.
Cử nhân ngôn ngữ trị liệu có nhiệm vụ hỗ trợ bác sỹ chuyên khoa PHCN trong chẩn đoán bệnh, xây dựng kế hoạch và thực hiện ngôn ngữ trị liệu cho người bệnh.
5. Kỹ thuật viên vật lý trị liệu là người được đào tạo chuyên ngành vật lý trị liệu có trình độ trung cấp hoặc người được đào tạo chuyên ngành điều dưỡng có trình độ từ trung cấp trở lên và đã được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về vật lý trị liệu ít nhất 03 (ba) tháng tại các cơ sở đào tạo do Bộ Y tế quy định; được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Kỹ thuật viên vật lý trị liệu có nhiệm vụ thực hiện các kỹ thuật vật lý trị liệu và hoạt động trị liệu cho người bệnh.
6. Kỹ thuật viên hoạt động trị liệu là người được đào tạo chuyên ngành hoạt động trị liệu có trình độ trung cấp hoặc người được đào tạo chuyên ngành điều dưỡng có trình độ từ trung cấp trở lên và đã được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về hoạt động trị liệu ít nhất 03 (ba) tháng tại các cơ sở đào tạo do Bộ Y tế quy định; được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Kỹ thuật viên hoạt động trị liệu có nhiệm vụ luyện tập cho người bệnh các hoạt động tự chăm sóc bản thân trong đời sống và sinh hoạt hàng ngày, giúp người bệnh tái hòa nhập với môi trường sống ở gia đình và cộng đồng.
7. Kỹ thuật viên ngôn ngữ (âm ngữ) trị liệu là người được đào tạo chuyên ngành ngôn ngữ trị liệu có trình độ trung cấp hoặc người được đào tạo chuyên ngành điều dưỡng có trình độ từ trung cấp trở lên và đã được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về ngôn ngữ trị liệu ít nhất 03 (ba) tháng tại các cơ sở đào tạo do Bộ Y tế quy định; được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Kỹ thuật viên ngôn ngữ trị liệu có nhiệm vụ luyện tập cho người bệnh có rối loạn chức năng ngôn ngữ và nhận thức giao tiếp.
8. Kỹ thuật viên dụng cụ chỉnh hình là người được đào tạo chuyên ngành dụng cụ chỉnh hình có trình độ trung cấp và được cấp chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh về PHCN theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
Kỹ thuật viên dụng cụ chỉnh hình có nhiệm vụ chế tạo, sản xuất, sửa chữa dụng cụ trợ giúp, dụng cụ thay thế và hướng dẫn người bệnh, gia đình người bệnh và cộng đồng tự làm một số dụng cụ trợ giúp phù hợp.
9. Ngoài các chức danh chuyên môn quy định từ Khoản 1 đến Khoản 8 Điều này, việc chỉ định, tham gia thực hiện PHCN còn có các chức danh chuyên môn về chấn thương chỉnh hình, y học thể thao, bác sĩ đa khoa, bác sĩ chuyên khoa, điều dưỡng và các chức danh chuyên môn khác có kiến thức, kỹ năng về PHCN.
10. Người bệnh và gia đình người bệnh có nhiệm vụ phối hợp với nhóm PHCN trong quá trình khám bệnh, chữa bệnh và PHCN cho người bệnh. Người bệnh và gia đình của người bệnh là thành viên không thể thiếu của nhóm PHCN.
11. Ngoài các nhiệm vụ chính của các chức danh chuyên môn quy định từ Khoản 1 đến Khoản 9 Điều này, các chức danh chuyên môn PHCN thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
...
Điều 12. Nhân lực của khoa Phục hồi chức năng và trung tâm Phục hồi chức năng
1. Khoa PHCN hoặc trung tâm PHCN phải có các chức danh chuyên môn quy định tại Điều 4 Thông tư này phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức và phạm vi hoạt động chuyên môn của đơn vị.
...
Việc bố trí nhân lực tại trung tâm phục hồi chức năng không cứng nhắc theo mẫu cố định, mà căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ cụ thể và phạm vi chuyên môn được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Tuy nhiên, để được gọi là trung tâm phục hồi chức năng đúng nghĩa, đơn vị đó thường sẽ có một hoặc nhiều kỹ thuật trị liệu như vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, chỉnh hình,...
Vì vậy, nếu trung tâm có triển khai các kỹ thuật vật lý trị liệu tức là sử dụng các phương pháp vận động, điện trị liệu, nhiệt trị liệu, cơ học trị liệu... thì bắt buộc phải có ít nhất một kỹ thuật viên vật lý trị liệu đủ điều kiện hành nghề theo đúng quy định tại Điều 4 Thông tư 46/2013. Việc này nhằm đảm bảo rằng các dịch vụ cung cấp cho người bệnh là đúng kỹ thuật, có giám sát chuyên môn, và không vi phạm quy định pháp luật trong lĩnh vực khám chữa bệnh.
Ngoài ra, việc bố trí nhân lực phải dựa trên kế hoạch hoạt động, bảo đảm phù hợp với điều kiện hoạt động thực tế, nhu cầu phục vụ người bệnh và tuân thủ các quy định về tuyển dụng trong lĩnh vực y tế.
Tình huống giả định:
Trung tâm phục hồi chức năng không có kỹ thuật viên bị nhắc nhở
Năm 2024, Trung tâm Phục hồi chức năng Ánh Sáng (quận Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh) hoạt động với nhiều dịch vụ trị liệu cho người bệnh sau tai biến, gãy xương, đau cột sống… Tuy nhiên, qua kiểm tra, Sở Y tế phát hiện trung tâm này không bố trí kỹ thuật viên vật lý trị liệu nào, dù có triển khai các kỹ thuật như chiếu đèn hồng ngoại, kéo giãn cột sống, vận động phục hồi…
Thanh tra Sở đã lập biên bản, yêu cầu trung tâm bổ sung nhân sự đúng chuyên môn theo quy định tại Điều 12 Thông tư 46/2013/TT-BYT. Đồng thời, nhắc nhở trung tâm chỉ được phép triển khai kỹ thuật trị liệu tương ứng khi có đủ nhân sự đạt chuẩn được cấp chứng chỉ hành nghề.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Kỹ thuật viên vật lý trị liệu là vị trí không thể thiếu trong lĩnh vực phục hồi chức năng nếu cơ sở có triển khai các kỹ thuật liên quan. Người làm nghề này cần có trình độ chuyên môn phù hợp, đã qua đào tạo và được cấp chứng chỉ hành nghề. Tại các trung tâm phục hồi chức năng, việc bố trí kỹ thuật viên vật lý trị liệu là cần thiết khi có hoạt động trị liệu tương ứng, nhằm đảm bảo an toàn và đúng quy định chuyên môn.
