Ngoại tình có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp quy định và là căn cứ để người vợ/chồng yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn theo luật.
Ngoại tình là hành vi xâm phạm trực tiếp đến chế độ hôn nhân một vợ, một chồng được pháp luật bảo vệ. Không phải mọi trường hợp ngoại tình đều bị xử lý hình sự nhưng trong một số hoàn cảnh nhất định, hành vi này có thể dẫn đến trách nhiệm pháp lý nghiêm khắc. Đồng thời, ngoại tình cũng là căn cứ quan trọng để Tòa án xem xét giải quyết yêu cầu ly hôn theo quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình.
1. Ngoại tình có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 182 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định như sau:
Điều 182. Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng
1. Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn;
b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát;
b) Đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó.
Pháp luật hình sự không xử lý mọi hành vi ngoại tình mà chỉ tập trung vào các trường hợp chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự chỉ đặt ra khi hành vi này gây hậu quả nghiêm trọng, chẳng hạn làm cho quan hệ hôn nhân dẫn đến ly hôn hoặc người vi phạm đã từng bị xử phạt hành chính mà vẫn tiếp tục duy trì quan hệ trái pháp luật. Trong các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng hơn, như gây hậu quả về tính mạng hoặc cố tình duy trì quan hệ dù đã có quyết định của Tòa án, mức hình phạt được áp dụng ở khung nặng hơn.
Tình huống giả định
- Chung sống như vợ chồng khi đang có gia đình
Ông Trần Văn Hùng đang có vợ hợp pháp nhưng lại chung sống như vợ chồng với bà Nguyễn Thị Lan tại Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian dài. - Hậu quả phát sinh
Hành vi này khiến quan hệ hôn nhân giữa ông Hùng và vợ hợp pháp rơi vào tình trạng trầm trọng và dẫn đến việc Tòa án giải quyết cho ly hôn. -
Xem xét trách nhiệm hình sự
Trong trường hợp này, hành vi chung sống như vợ chồng trái pháp luật của ông Hùng có thể thuộc trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 182 Bộ luật Hình sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Vợ có quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp chồng ngoại tình không?
Điều 56 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 56. Ly hôn theo yêu cầu của một bên
1. Khi vợ hoặc chồng yêu cầu ly hôn mà hòa giải tại Tòa án không thành thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng làm cho hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được.
...
Ngoại tình được xem là hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ chung thủy của vợ, chồng. Khi hành vi này làm mất niềm tin, phá vỡ đời sống chung và khiến mục đích hôn nhân không còn đạt được, Tòa án có thể chấp nhận yêu cầu ly hôn theo đề nghị của một bên. Việc giải quyết ly hôn không phụ thuộc vào việc người chồng có bị xử lý hình sự hay không, mà dựa trên mức độ ảnh hưởng của hành vi ngoại tình đến tình trạng hôn nhân. Nếu hòa giải tại Tòa án không thành và có căn cứ rõ ràng về tình trạng trầm trọng, Tòa án sẽ xem xét cho ly hôn theo quy định.
Tình huống giả định
- Phát hiện hành vi ngoại tình
Chị Nguyễn Thị Hạnh phát hiện chồng là ông Lê Văn Minh có quan hệ ngoại tình và chung sống như vợ chồng với người khác trong thời gian dài. - Đời sống hôn nhân rạn nứt
Sau khi sự việc bị phát hiện, hai bên không còn khả năng duy trì đời sống chung và thường xuyên xảy ra mâu thuẫn nghiêm trọng. -
Yêu cầu ly hôn
Chị Hạnh nộp đơn yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn và được xem xét theo Điều 56 Luật Hôn nhân và gia đình 2014.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Ngoại tình không đương nhiên dẫn đến trách nhiệm hình sự nhưng có thể bị truy cứu trong những trường hợp luật định khi hành vi gây hậu quả nghiêm trọng. Đồng thời, ngoại tình là căn cứ quan trọng để Tòa án xem xét giải quyết ly hôn theo yêu cầu của một bên nếu hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng. Việc phân biệt rõ trách nhiệm hình sự và hậu quả pháp lý trong quan hệ hôn nhân giúp xác định đúng quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.
