Dịch vụ đòi nợ thuê từng tồn tại một thời gian dài tại Việt Nam, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng về trật tự an toàn xã hội và phát sinh các hành vi vi phạm pháp luật. Trước thực trạng này, pháp luật đã có sự điều chỉnh mạnh mẽ bằng cách đưa hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Hiện nay, hành vi này không còn được pháp luật thừa nhận và có thể bị xử lý nghiêm khắc nếu tiếp tục thực hiện.
1. Hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê có được pháp luật cho phép không?
Khoản 1 Điều 6 Luật Đầu tư 2020 quy định như sau:
Điều 6. Ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh
Cấm các hoạt động đầu tư kinh doanh sau đây:
...
h) Kinh doanh dịch vụ đòi nợ....
Theo quy định trên, kể từ ngày 01/01/2021, kinh doanh dịch vụ đòi nợ đã chính thức bị liệt vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh. Điều này đồng nghĩa với việc mọi tổ chức, cá nhân đều không được phép đăng ký, triển khai hoặc tiếp tục hoạt động dưới bất kỳ hình thức nào liên quan đến dịch vụ đòi nợ thuê.
Việc cấm kinh doanh dịch vụ này xuất phát từ thực tiễn cho thấy nhiều trường hợp lợi dụng danh nghĩa “đòi nợ thuê” để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như: đe dọa, cưỡng đoạt, gây rối trật tự công cộng, thậm chí sử dụng bạo lực để thu hồi nợ. Do đó, việc loại bỏ dịch vụ này là cần thiết nhằm đảm bảo trật tự an toàn xã hội, tránh biến tướng thành các băng nhóm "xã hội đen" hoạt động núp bóng doanh nghiệp.
Hiện nay, để giải quyết các tranh chấp về nợ, người có quyền đòi nợ chỉ được sử dụng biện pháp pháp lý thông qua Tòa án hoặc cơ quan thi hành án dân sự, tuyệt đối không được thuê bên thứ ba can thiệp bằng hình thức dịch vụ đòi nợ thuê.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Xử lý Tài chính Đa Lộc ký hợp đồng với ông Trần Văn An để thực hiện việc thu hồi khoản nợ 250 triệu đồng từ một người tên Bình. Nhân viên công ty đã liên tục gọi điện, đến nhà gây áp lực, dán giấy đòi nợ công khai tại nơi cư trú và có lời lẽ đe dọa đối với người thân của ông Bình.
Sau khi bị người dân tố cáo, cơ quan chức năng xác định Công ty Đa Lộc đang hoạt động dưới danh nghĩa dịch vụ tư vấn tài chính nhưng thực chất tổ chức hoạt động đòi nợ thuê, một ngành nghề bị cấm theo điểm h khoản 1 Điều 6 Luật Đầu tư 2020. Do đó, công ty bị đình chỉ hoạt động và đưa vào diện điều tra vi phạm pháp luật hành chính và hình sự có liên quan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê có bị xử phạt hành chính không?
Khoản 1 Điều 7 Nghị định 98/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 7. Xử phạt hành vi vi phạm về hoạt động đầu tư kinh doanh
Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với hành vi kinh doanh dịch vụ thuộc danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh.
Hình thức xử phạt bổ sung:
Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
Ngoài ra, khoản 4 Điều 4 Nghị định 98/2020/NĐ-CP quy định:
Điều 4. Quy định các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và biện pháp khắc phục hậu quả
...
4. Mức phạt tiền:
a) Mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực thương mại, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là 100.000.000 đồng đối với cá nhân và 200.000.000 đồng đối với tổ chức; mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm là 200.000.000 đồng đối với cá nhân và 400.000.000 đồng đối với tổ chức;
b) Mức phạt tiền quy định tại Chương II của Nghị định này là mức phạt tiền áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính do cá nhân thực hiện, trừ các hành vi vi phạm hành chính quy định tại điểm p khoản 2 Điều 33, khoản 2 Điều 34, điểm b khoản 4 Điều 35, Điều 68, Điều 70, khoản 6, 7, 8, 9 Điều 73 và khoản 6, 7, 8 Điều 77 của Nghị định này. Trường hợp hành vi vi phạm hành chính do tổ chức thực hiện thì phạt tiền gấp hai lần mức phạt tiền quy định đối với cá nhân.
Hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê là một trong những ngành nghề đã bị cấm hoàn toàn theo quy định của pháp luật hiện hành. Mặc dù trước đây từng tồn tại hợp pháp trong một thời gian dài, nhưng do phát sinh nhiều hệ lụy như gây mất trật tự an toàn xã hội, phát sinh hành vi cưỡng đoạt, đe dọa, thậm chí là bạo lực, nên Nhà nước đã đưa hoạt động này vào danh mục cấm đầu tư kinh doanh kể từ Luật Đầu tư 2020.
Việc vẫn tiếp tục thực hiện hoặc tổ chức kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê, dù dưới bất kỳ hình thức nào, công ty bảo vệ hay thu hồi nợ chuyên nghiệp, đều là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử phạt nghiêm khắc theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Nghị định 98/2020/NĐ-CP. Cụ thể, cá nhân thực hiện hành vi này có thể bị phạt tiền từ 60 triệu đến 80 triệu đồng. Mức phạt sẽ tăng gấp đôi nếu hành vi do tổ chức thực hiện, tức lên đến 160 triệu đồng.
Không chỉ dừng lại ở xử phạt bằng tiền, pháp luật còn quy định các hình thức xử phạt bổ sung như tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm, đồng thời yêu cầu buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp thu được từ hành vi kinh doanh trái phép này. Điều này cho thấy Nhà nước không chỉ xử lý trên phương diện hành chính, mà còn hướng tới việc triệt tiêu tận gốc động cơ và lợi ích phát sinh từ hành vi vi phạm.
Tình huống giả định
Một doanh nghiệp tại TP. Hải Phòng đăng ký hoạt động dưới tên gọi “Công ty TNHH Hỗ trợ tài chính và thu hồi công nợ ABC”. Mặc dù tên gọi không trực tiếp thể hiện là công ty đòi nợ, nhưng trên thực tế công ty này chuyên ký hợp đồng với cá nhân, tổ chức để thực hiện thu hồi các khoản vay, nợ quá hạn. Phương thức hoạt động bao gồm: gọi điện đòi nợ, đến tận nhà khách nợ, thậm chí thuê người gây sức ép tinh thần.
Sau khi bị phát hiện và điều tra, cơ quan chức năng xác định công ty ABC đang kinh doanh dịch vụ thuộc danh mục ngành nghề bị cấm theo khoản 1 Điều 6 Luật Đầu tư 2020. Công ty bị xử phạt hành chính 160 triệu đồng theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Nghị định 98/2020/NĐ-CP (đối với tổ chức vi phạm), kèm biện pháp tịch thu tang vật và buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp đã thu được từ các hoạt động này.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm kể từ ngày 01/01/2021 theo Luật Đầu tư 2020. Nếu vẫn cố tình thực hiện, cá nhân hoặc tổ chức có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt lên tới 80 triệu đồng đối với cá nhân, và 160 triệu đồng đối với tổ chức, kèm theo các hình thức xử phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả.
