Giáo dục là quyền cơ bản của trẻ em được Hiến pháp và pháp luật Việt Nam công nhận và bảo vệ. Pháp luật quy định rõ cha mẹ, người giám hộ có trách nhiệm bảo đảm cho trẻ được đến trường đúng độ tuổi và không được cản trở quyền học tập của trẻ. Trường hợp cố tình giữ trẻ ở nhà hoặc không đăng ký nhập học đúng quy định, cha mẹ có thể bị xử phạt hành chính theo mức cụ thể do cơ quan có thẩm quyền quyết định.
1. Không cho con đi học có bị coi là vi phạm pháp luật không?
Khoản 1 Điều 16 Luật Trẻ em 2016 quy định cụ thể:
Điều 16. Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu
1. Trẻ em có quyền được giáo dục, học tập để phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của bản thân....
Theo khoản 1 Điều 16 Luật Trẻ em 2016, trẻ em có quyền được giáo dục, học tập để phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của bản thân. Cha mẹ, người giám hộ có trách nhiệm bảo đảm cho trẻ được thực hiện quyền này theo quy định của pháp luật. Việc không cho con đi học, không đăng ký nhập học cho trẻ đúng độ tuổi, hoặc tự ý giữ trẻ ở nhà khi không có lý do chính đáng có thể bị xem là hành vi cản trở việc thực hiện quyền học tập của trẻ em.
Trong trường hợp này, tùy theo mức độ vi phạm, cha mẹ hoặc người giám hộ có thể bị nhắc nhở, xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành.
Tình huống giả định
Anh Lê Văn Thắng và chị Nguyễn Thị Hoa sinh sống tại xã Phú Cường, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, có một con gái tên là Lê Thị Mai, năm nay 6 tuổi và đã đến tuổi vào lớp 1. Tuy nhiên, anh Thắng cho rằng con gái còn nhỏ, sức khỏe yếu, chưa cần thiết phải đến trường sớm, nên quyết định không đăng ký cho bé Mai nhập học tại Trường Tiểu học Phú Cường như các bạn cùng trang lứa. Dù được giáo viên địa phương và cán bộ xã vận động nhiều lần, anh Thắng vẫn giữ quan điểm để con ở nhà phụ giúp việc vặt.
Sau khi nhận được phản ánh từ giáo viên, Ủy ban nhân dân xã Phú Cường đã phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đại Từ lập biên bản làm việc với gia đình. Tại buổi làm việc, cơ quan chức năng đã giải thích rõ quyền được học tập của trẻ em theo Điều 16 Luật Trẻ em 2016 và yêu cầu gia đình thực hiện đúng nghĩa vụ cho trẻ đến trường. Trường hợp gia đình cố tình không chấp hành, anh Thắng có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 04/2021/NĐ-CP về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực giáo dục. Sau đó, gia đình anh Thắng đã đồng ý cho bé Mai nhập học muộn vào giữa học kỳ I.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Không cho con đi học, ba mẹ sẽ bị xử phạt như thế nào?
Khoản 2 Điều 26 Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định cụ thể
Điều 26. Vi phạm quy định về quyền được giáo dục của trẻ em
...
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với hành vi cản trở việc đi học của trẻ em.
...
Theo khoản 2 Điều 26 Nghị định 130/2021/NĐ-CP, hành vi cản trở việc đi học của trẻ em sẽ bị xử phạt hành chính từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng. Trường hợp cha mẹ hoặc người giám hộ cố tình không cho con em đến trường khi đã đến độ tuổi đi học, không thực hiện việc đăng ký nhập học hoặc tự ý giữ trẻ ở nhà mà không có lý do chính đáng, có thể bị coi là hành vi xâm phạm quyền được giáo dục của trẻ em.
Trường học hoặc chính quyền địa phương có thể lập biên bản và ra quyết định xử phạt hành chính đối với hành vi này. Mức phạt cụ thể sẽ do cơ quan có thẩm quyền quyết định, căn cứ vào mức độ vi phạm và kết quả xác minh thực tế tại địa phương.
Tình huống giả định
Anh Trần Quốc Toản và chị Nguyễn Thị Bích Hằng sống tại xã Tân Hiệp, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh, có con trai tên Trần Gia Bảo, sinh năm 2017, đủ tuổi vào lớp 1 năm học 2023–2024. Dù nhận được thông báo từ Trường Tiểu học Tân Hiệp và cán bộ giáo dục địa phương về thời gian nhập học, anh Toản cho rằng con còn nhỏ, nên giữ bé ở nhà học chữ theo phương pháp riêng. Gia đình không đăng ký nhập học cho Gia Bảo và nhiều lần từ chối làm việc với nhà trường.
Sau khi kiểm tra và lập biên bản nhắc nhở không thành, Ban Giám hiệu Trường Tiểu học Tân Hiệp phối hợp với Ủy ban nhân dân xã gửi báo cáo lên Phòng Giáo dục huyện Hóc Môn. Sau khi xác minh thực tế, UBND xã Tân Hiệp đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với anh Trần Quốc Toản theo khoản 2 Điều 26 Nghị định 130/2021/NĐ-CP, với mức phạt 1.500.000 đồng vì hành vi cản trở quyền được đi học của trẻ em. Đồng thời, chính quyền tiếp tục yêu cầu gia đình hoàn tất thủ tục cho cháu Bảo nhập học đúng quy định.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc không cho con đi học đúng độ tuổi là hành vi vi phạm nghĩa vụ bảo đảm quyền học tập của trẻ em theo quy định pháp luật. Cha mẹ hoặc người giám hộ nếu cản trở trẻ thực hiện quyền học tập, không đăng ký nhập học hoặc tự ý giữ trẻ ở nhà sẽ bị coi là hành vi xâm phạm quyền được giáo dục. Trong trường hợp bị phát hiện, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 1 đến 2 triệu đồng, căn cứ theo mức độ vi phạm và kết quả xác minh thực tế.
