Hoạt động khai thác thủy sản không báo cáo là một trong những hành vi đang bị kiểm soát chặt chẽ trong lĩnh vực thủy sản. Theo quy định hiện hành, hành vi này được định nghĩa rõ và có thể bao gồm cả việc không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ. Đồng thời, pháp luật Việt Nam xác định rõ đây là hành vi vi phạm bị nghiêm cấm trong hoạt động khai thác thủy sản.
1. Khai thác thủy sản không báo cáo là gì?
Theo khoản 14 Điều 3 Nghị định 26/2019/NĐ-CP quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
14. Khai thác thủy sản không báo cáo là hoạt động khai thác thủy sản không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ cho cơ quan thẩm quyền của Việt Nam, trái với luật pháp và quy định của Việt Nam; được thực hiện trong khu vực thuộc thẩm quyền của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực liên quan, không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ, trái với quy trình thủ tục báo cáo của tổ chức đó.
...
Khai thác thủy sản không báo cáo (tiếng Anh thường viết tắt là “Unreported fishing”) là một trong ba nhóm hành vi thuộc loại hình khai thác thủy sản IUU (Illegal, Unreported, Unregulated – Bất hợp pháp, Không báo cáo, Không theo quy định). Đây là hành vi xảy ra khi chủ tàu hoặc thuyền trưởng không thực hiện nghĩa vụ báo cáo khai thác theo quy định, hoặc báo cáo không đầy đủ, không chính xác về sản lượng, vùng biển khai thác, thời gian hoạt động, chủng loại thủy sản…
Hành vi này có thể diễn ra trên vùng biển thuộc quyền tài phán của Việt Nam hoặc trong vùng biển do các tổ chức nghề cá khu vực quản lý, nơi Việt Nam là thành viên. Việc không báo cáo hoặc báo cáo sai có thể khiến cơ quan quản lý không nắm được thực trạng nguồn lợi thủy sản, làm mất cân đối trong quản lý và dẫn đến cạn kiệt tài nguyên.
Tình huống giả định:
Không nộp báo cáo khai thác khi cập cảng bị lập biên bản
-
Chuyến đi biển không báo cáo khai thác
Tháng 6/2025, tàu cá số hiệu QNg-90567TS do ông Võ Văn Hữu (trú tại xã Tịnh Kỳ, TP. Quảng Ngãi) làm thuyền trưởng, ra khơi đánh bắt cá nục ở vùng biển ngoài khơi tỉnh Bình Định trong thời gian 15 ngày. Sau khi về đến cảng cá Sa Huỳnh, ông Hữu không nộp báo cáo sản lượng khai thác cho Ban quản lý cảng. -
Bị kiểm tra đột xuất tại cảng
Ngày 28/6/2025, lực lượng Thanh tra thủy sản tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Biên phòng cảng tiến hành kiểm tra đột xuất. Khi yêu cầu kiểm tra báo cáo sản lượng theo quy định, ông Hữu không xuất trình được giấy tờ hợp lệ, cũng không có lý do chính đáng cho việc không nộp báo cáo. -
Xử lý vì hành vi không báo cáo
Căn cứ khoản 14 Điều 3 Nghị định 26/2019/NĐ-CP, hành vi của ông Hữu được xác định là khai thác thủy sản không báo cáo. Ông bị lập biên bản vi phạm hành chính, đồng thời bị yêu cầu bổ sung báo cáo đầy đủ, nếu tái phạm sẽ bị xử phạt theo khung nghiêm khắc hơn quy định tại Nghị định 42/2019/NĐ-CP.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Khai thác thủy sản không báo cáo có bị xem là vi phạm pháp luật không?
Theo khoản 6 Điều 7 Luật Thủy sản 2017:
Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thủy sản
...
6. Khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (sau đây gọi là khai thác thủy sản bất hợp pháp); mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản từ khai thác thủy sản bất hợp pháp, thủy sản có tạp chất nhằm mục đích gian lận thương mại.
...
Khai thác thủy sản không báo cáo là hành vi bị cấm vì gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác quản lý nghề cá và bảo vệ nguồn lợi tự nhiên. Hành vi này được xếp vào nhóm khai thác thủy sản bất hợp pháp, cùng với các hành vi như sử dụng chất nổ, xung điện, đánh bắt tại vùng cấm, hoặc không tuân thủ quy định về tàu cá.
Việc không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ về thời gian, vị trí, sản lượng đánh bắt khiến cơ quan chức năng không kiểm soát được hoạt động khai thác trên biển, dẫn đến nguy cơ cạn kiệt nguồn lợi thủy sản. Nếu tình trạng này diễn ra phổ biến, sẽ ảnh hưởng đến việc xuất khẩu hải sản sang các thị trường nước ngoài, vì nhiều quốc gia hiện nay chỉ nhập khẩu hải sản có nguồn gốc rõ ràng và được khai thác hợp pháp.
Ngoài việc bị nghiêm cấm trong luật, người vi phạm còn có thể bị xử phạt theo Nghị định 42/2019/NĐ-CP, với các hình thức như phạt tiền, tịch thu ngư cụ, tạm giữ tàu cá, thậm chí bị thu hồi giấy phép khai thác. Trong trường hợp vi phạm nhiều lần hoặc cố ý né tránh báo cáo, mức xử phạt sẽ nghiêm khắc hơn.
Tình huống giả định:
Tàu cá bị đình chỉ vì liên tục không nộp báo cáo khai thác
-
Không báo cáo khi cập cảng nhiều lần
Trong năm 2025, ông Nguyễn Văn Tài (ngụ tại huyện Cần Giờ, TP. Hồ Chí Minh) là chủ tàu cá số hiệu SG-90123TS thường xuyên đưa tàu ra khơi đánh bắt hải sản xa bờ. Tuy nhiên, sau mỗi chuyến đi, ông Tài đều không nộp báo cáo sản lượng khai thác tại cảng, dù đã được nhắc nhở trước đó từ cán bộ kiểm tra. -
Bị kiểm tra đột xuất và lập biên bản
Ngày 10/11/2025, khi tàu của ông Tài cập cảng Hiệp Phước, lực lượng thanh tra thủy sản phối hợp với ban quản lý cảng tiến hành kiểm tra. Tại thời điểm kiểm tra, ông Tài không xuất trình được báo cáo khai thác theo quy định, cũng không chứng minh được lý do hợp lệ cho việc không thực hiện nghĩa vụ báo cáo. -
Xử lý theo quy định vì vi phạm nghiêm trọng
Do đã nhiều lần vi phạm, hành vi của ông Tài được xác định là khai thác thủy sản không báo cáo và bị xử lý theo quy định tại Luật Thủy sản 2017. Cơ quan chức năng ra quyết định đình chỉ hoạt động khai thác trong 6 tháng, đồng thời yêu cầu bổ sung báo cáo đầy đủ nếu muốn xin cấp phép lại sau thời gian bị đình chỉ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Khai thác thủy sản không báo cáo là hành vi bị cấm theo pháp luật Việt Nam. Đây là hành vi được định nghĩa rõ trong Nghị định 26/2019/NĐ-CP và được xếp vào nhóm khai thác thủy sản bất hợp pháp theo Luật Thủy sản 2017. Người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị đình chỉ khai thác nếu tái phạm nhiều lần.
