Trong hoạt động lưu trú, không ít trường hợp khách hàng bị thiệt hại về tài sản do thiên tai bất ngờ như bão, lũ trong thời gian đang sử dụng dịch vụ tại khách sạn. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp này phụ thuộc vào việc xác định đây có phải là sự kiện bất khả kháng hay không. Đồng thời, việc áp dụng nguyên tắc bồi thường cũng cần căn cứ vào mức độ lỗi và khả năng thực tế của các bên liên quan.
1. Thiệt hại do bão gây ra tại khách sạn có được xem là trách nhiệm bồi thường không?
Khoản 1 Điều 156 và khoản 2 Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 156. Sự kiện bất khả kháng
Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan, không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.
...
Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
...
2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
...
Theo quy định này, trách nhiệm bồi thường thiệt hại phụ thuộc vào nguyên nhân dẫn đến thiệt hại. Nếu tài sản của khách bị hư hỏng do bão, một sự kiện được xem là bất khả kháng, thì khách sạn có thể được miễn trách nhiệm bồi thường, miễn là họ không có lỗi trong việc để thiệt hại xảy ra. Ví dụ, nếu khách sạn đã cảnh báo, có biện pháp bảo vệ hợp lý nhưng vẫn không thể ngăn được thiệt hại do thiên tai, thì sẽ không bị buộc bồi thường.
Tuy nhiên, nếu khách sạn chủ quan, không có phương án phòng ngừa, hoặc sơ suất trong việc bảo vệ tài sản cho khách, chẳng hạn như để cửa sổ phòng hỏng khiến mưa tạt vào làm hỏng đồ, thì việc miễn trách nhiệm không còn được áp dụng. Khi đó, thiệt hại phát sinh sẽ được xem xét theo nguyên tắc lỗi, và khách sạn có thể bị buộc bồi thường dù bão là yếu tố khách quan.
Tình huống giả định
Tháng 10/2024, anh Nguyễn Minh Khôi từ TP. Hồ Chí Minh đến Đà Nẵng công tác và lưu trú tại một khách sạn gần biển. Khi bão lớn bất ngờ đổ bộ vào ban đêm, gió mạnh làm vỡ kính cửa sổ phòng anh Khôi, khiến nước mưa tạt vào làm hỏng laptop và một số giấy tờ quan trọng đặt trên bàn gần cửa. Trước đó, khách sạn không có thông báo khẩn cấp nào, cũng không hướng dẫn khách di chuyển tài sản đến nơi an toàn.
Sau khi khiếu nại, anh Khôi được khách sạn trả lời rằng bão là sự kiện bất khả kháng nên không bồi thường. Tuy nhiên, khi anh phản ánh vụ việc lên Sở Du lịch thành phố, cơ quan chức năng vào cuộc xác minh và kết luận: khách sạn đã không thực hiện đúng quy trình ứng phó thiên tai, không kiểm tra tình trạng cửa phòng trước giờ bão đến. Vì vậy, thiệt hại xảy ra không hoàn toàn do thiên tai mà còn có yếu tố lỗi từ phía khách sạn. Cuối cùng, khách sạn buộc phải bồi thường thiệt hại cho anh Khôi theo thỏa thuận dân sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại được áp dụng như thế nào trong trường hợp này?
Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 585. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại
Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình.
Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.
Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra.
Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại cho chính mình.
Nguyên tắc bồi thường thiệt hại theo Bộ luật Dân sự được xây dựng trên cơ sở cân bằng giữa quyền lợi của người bị thiệt hại và điều kiện thực tế của người gây thiệt hại. Trường hợp tài sản của khách bị hư hỏng do thiên tai trong khi lưu trú, nếu khách sạn có lỗi, thì trách nhiệm bồi thường phát sinh và thiệt hại phải được bồi thường đầy đủ, kịp thời.
Tuy nhiên, nếu khách sạn chỉ có lỗi vô ý, hoặc mức thiệt hại vượt quá khả năng kinh tế của họ, thì pháp luật cho phép giảm mức bồi thường. Trong trường hợp khách cũng có lỗi, ví dụ không tuân theo hướng dẫn ứng phó thiên tai, thì họ không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra. Hơn nữa, nếu khách không chủ động bảo vệ tài sản khi có thể, thì trách nhiệm một phần sẽ thuộc về họ.
Tình huống giả định
Trong dịp nghỉ lễ tháng 4/2025, chị Vũ Thị Hạnh lưu trú tại một khách sạn cao cấp ở thành phố Tuy Hòa. Khi bão cấp 9 đổ bộ, khu vực tầng hầm nơi để xe bị ngập nước, khiến xe tay ga trị giá 50 triệu đồng của chị bị hư hỏng nặng. Khách sạn cho biết đã gửi thông báo khẩn cấp qua tin nhắn về việc di chuyển xe lên khu vực an toàn từ buổi chiều, nhưng chị Hạnh không để ý vì đang đi chơi. Đến khuya, khi nước dâng nhanh, khách sạn không kịp di chuyển toàn bộ xe và xảy ra thiệt hại.
Sau khi làm việc, khách sạn chấp nhận một phần trách nhiệm do không hỗ trợ đủ nhân sự để di chuyển tài sản cho khách, nhưng cũng chứng minh được chị Hạnh đã không đọc thông báo và không phối hợp. Hai bên thỏa thuận mức bồi thường là 30 triệu đồng trên tinh thần thiện chí và nguyên tắc chia sẻ thiệt hại phù hợp với thực tế.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thiệt hại tài sản của khách hàng do bão khi đang lưu trú tại khách sạn có thể không được bồi thường nếu được xác định là sự kiện bất khả kháng và khách sạn không có lỗi. Ngược lại, nếu có sơ suất trong việc phòng ngừa thiệt hại, khách sạn vẫn có thể phải bồi thường theo nguyên tắc thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời, trừ khi bên bị thiệt hại cũng có lỗi hoặc có thỏa thuận khác.
