Trong thực tế, không ít cá nhân hoặc tổ chức đưa ra tuyên bố hứa thưởng để khuyến khích người khác thực hiện một công việc nhất định, từ việc tìm đồ thất lạc cho đến giải đố, thi tài… Tuy nhiên, để hợp đồng hứa thưởng có hiệu lực pháp lý, các bên cần đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đồng thời, trong một số trường hợp nhất định, người hứa thưởng cũng có thể rút lại tuyên bố hứa thưởng nếu chưa đến thời điểm thực hiện công việc.
1. Hợp đồng hứa thưởng là gì? Điều kiện có hiệu lực theo pháp luật?
Điều 570 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 570. Hứa thưởng
1. Người đã công khai hứa thưởng phải trả thưởng cho người đã thực hiện công việc theo yêu cầu của người hứa thưởng.
2. Công việc được hứa thưởng phải cụ thể, có thể thực hiện được, không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự:
Điều 117. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch;
b) Các bên hoàn toàn tự nguyện;
c) Mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội....
Hợp đồng hứa thưởng là một dạng cam kết pháp lý trong đó một bên (người hứa thưởng) đưa ra lời hứa trả thưởng nếu bên còn lại (người nhận thưởng) thực hiện thành công một công việc cụ thể – ví dụ: tìm lại tài sản thất lạc, giải bài toán khó, chiến thắng trong một cuộc thi… Tuy không cần bên được hứa thưởng phải đồng ý trước, nhưng việc trả thưởng vẫn là nghĩa vụ bắt buộc nếu công việc đã được thực hiện đúng như nội dung công khai. Đây là một hành vi pháp lý đơn phương, nhưng vẫn được pháp luật bảo vệ như một dạng giao dịch dân sự.
Để hợp đồng hứa thưởng có hiệu lực, phải đáp ứng đầy đủ ba điều kiện:
-
Người hứa thưởng phải có đầy đủ năng lực pháp luật và hành vi dân sự;
-
Việc hứa thưởng hoàn toàn tự nguyện, không bị ép buộc;
-
Nội dung công việc được hứa thưởng phải hợp pháp, không trái đạo đức xã hội (ví dụ: không thể hứa thưởng cho hành vi vi phạm pháp luật).
Tình huống giả định
Anh Trần Văn Duy (35 tuổi, ngụ tại Đắk Lắk) bị mất một chú chó cảnh quý. Anh đăng lên mạng xã hội kèm theo lời hứa: “Ai tìm được chó của tôi, tôi xin hậu tạ 5 triệu đồng.” Một tuần sau, chị Hạnh (người lạ, không quen biết từ trước) tìm thấy và trao trả lại chú chó đúng như mô tả.
Anh Duy lại viện lý do “chỉ nói cho có” và từ chối trả tiền. Chị Hạnh gửi đơn đến UBND xã và công an địa phương nhờ can thiệp. Qua trao đổi, cơ quan chức năng xác định lời hứa của anh Duy đủ yếu tố của hành vi hứa thưởng hợp pháp, vì:
-
Anh đã công khai lời hứa thưởng;
-
Công việc cụ thể, hợp pháp (tìm vật nuôi thất lạc);
-
Công việc đã được thực hiện đúng yêu cầu.
UBND xã mời hai bên làm việc và yêu cầu anh Duy thực hiện nghĩa vụ trả thưởng theo đúng Điều 570 Bộ luật Dân sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người hứa thưởng có được rút lại tuyên bố hứa thưởng không?
Điều 571 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 571. Rút lại tuyên bố hứa thưởng
Khi chưa đến hạn bắt đầu thực hiện công việc thì người hứa thưởng có quyền rút lại tuyên bố hứa thưởng của mình. Việc rút lại tuyên bố hứa thưởng phải được thực hiện theo cách thức và trên phương tiện mà việc hứa thưởng đã được công bố.
Pháp luật dân sự cho phép người hứa thưởng rút lại cam kết trong một số trường hợp, nhưng phải đáp ứng đủ hai điều kiện:
1. Chưa đến thời điểm bắt đầu thực hiện công việc được hứa thưởng.
Nếu đã có người bắt đầu thực hiện thì không được rút lại, dù công việc chưa hoàn thành.
2. Việc rút lại phải được công khai bằng cách tương đương với cách hứa ban đầu.
Ví dụ: nếu hứa thưởng bằng bài đăng trên mạng xã hội thì việc rút lại cũng phải đăng công khai trên chính nền tảng đó, không thể chỉ rút lời miệng hoặc âm thầm gỡ bài.
Nếu người hứa thưởng rút lại trái quy định, nhưng vẫn có người thực hiện công việc dựa trên lời hứa cũ, thì họ vẫn phải trả thưởng đầy đủ. Đây là nguyên tắc bảo vệ sự tin cậy chính đáng trong giao dịch dân sự.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Tấn Lộc (36 tuổi, ngụ tại TP. Biên Hòa) đang du lịch tại Đà Lạt thì phát hiện không thấy ví tiền trong ba lô. Nghĩ rằng mình đã đánh rơi lúc mua sắm ở chợ đêm, trong cơn cuống cuồng, anh lập tức đăng bài trên một hội nhóm Facebook địa phương, viết: “Tôi bị mất ví tại khu vực chợ đêm Đà Lạt, bên trong có giấy tờ và tiền mặt. Ai nhặt được và gửi lại giúp, tôi xin gửi 2 triệu đồng cảm ơn!”
Bài viết nhanh chóng thu hút sự chú ý với hàng trăm lượt chia sẻ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 20 phút sau khi về lại khách sạn, anh Lộc kiểm tra lại hành lý thì bất ngờ phát hiện chiếc ví bị rơi lọt vào hộc quần áo trong vali, tức là chưa hề bị mất.
Ngay lập tức, anh quay lại hội nhóm và đăng bài đính chính: “Tôi vừa tìm thấy ví – hóa ra do tôi cất nhầm trong vali. Xin phép rút lại lời hứa thưởng trong bài trước, rất xin lỗi vì đã gây hiểu nhầm.” Theo Điều 571 Bộ luật Dân sự, lời hứa thưởng được rút lại hợp pháp nếu:
- Người hứa rút lại lời hứa trước khi có ai bắt đầu thực hiện công việc;
- Việc rút lại được công bố bằng phương tiện tương tự với nơi đã công bố lời hứa.
Trong trường hợp này, anh Lộc rút lại lời hứa kịp thời và đúng quy định, nên không có nghĩa vụ trả thưởng, và không phát sinh tranh chấp pháp lý nào.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hợp đồng hứa thưởng là một cam kết pháp lý đơn phương nhưng vẫn có giá trị ràng buộc nếu được công khai và đáp ứng các điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự. Người hứa thưởng phải thực hiện nghĩa vụ trả thưởng khi công việc được hoàn thành đúng yêu cầu. Tuy nhiên, nếu chưa đến thời điểm thực hiện và việc rút lại được công bố đúng cách thức ban đầu, người hứa thưởng hoàn toàn có quyền rút lại lời hứa mà không phải chịu trách nhiệm pháp lý.
