Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất là thỏa thuận dùng quyền sử dụng đất để hợp tác sản xuất, kinh doanh mà không làm thay đổi quyền sử dụng.
Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất là một hình thức liên kết mới được Luật Đất đai 2024 quy định rõ ràng. Cách thức này cho phép người sử dụng đất khai thác giá trị của quyền sử dụng đất để hợp tác mà không làm thay đổi quyền sở hữu. Đồng thời, pháp luật cũng khẳng định đây là một trong các phương thức quan trọng để tăng diện tích đất nông nghiệp trong quá trình tập trung đất, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo đảm phát triển bền vững ở khu vực nông thôn.
1. Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất là gì?
Khoản 26 Điều 3 Luật Đất đai 2024:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
26. Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó người sử dụng đất dùng quyền sử dụng đất của mình để hợp tác sản xuất, kinh doanh mà không làm thay đổi quyền sử dụng đất của người sử dụng đất.
...
Người dân hoặc tổ chức vẫn giữ nguyên quyền sử dụng đất, nhưng được phép dùng chính quyền sử dụng đất để liên kết với người khác trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đây có thể là sự hợp tác giữa cá nhân với doanh nghiệp, hợp tác xã, hoặc giữa nhiều hộ gia đình với nhau.
Quyền sử dụng đất sẽ không bị chuyển nhượng hay thay đổi chủ thể, mà chỉ được khai thác như một nguồn lực để tạo ra lợi ích chung. Điều này giúp người sử dụng đất vừa bảo đảm quyền lợi về đất đai, vừa có cơ hội tham gia vào các mô hình sản xuất quy mô lớn, hiện đại hơn.
Tình huống giả định:
-
Ông Nguyễn Văn Hòa ký thỏa thuận sử dụng quyền sử dụng đất
Ông Nguyễn Văn Hòa (trú tại TP. Cần Thơ) có 3 ha đất trồng lúa. Thay vì trực tiếp canh tác, ông Hòa ký hợp đồng hợp tác với Công ty Nông nghiệp Xanh, sử dụng quyền sử dụng đất của mình làm phần vốn góp để phát triển mô hình trang trại hữu cơ. -
Công ty Nông nghiệp Xanh đầu tư và tổ chức sản xuất
Công ty Nông nghiệp Xanh đầu tư vốn, giống cây, công nghệ tưới tiêu và chịu trách nhiệm tiêu thụ sản phẩm. Trong khi đó, ông Hòa vẫn là người đứng tên quyền sử dụng đất, không mất đi quyền hợp pháp đối với diện tích đất này. -
Ông Nguyễn Văn Hòa thu lợi nhuận từ mô hình hợp tác
Sau một năm, mô hình hợp tác giúp sản lượng nông sản tăng cao, sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, ông Hòa nhận được phần lợi nhuận theo thỏa thuận mà không cần trực tiếp bỏ nhiều công sức sản xuất.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất có phải là phương thức tăng diện tích đất nông nghiệp không?
Điều 192 Luật Đất đai 2024:
Điều 192. Tập trung đất nông nghiệp
1. Tập trung đất nông nghiệp là việc tăng diện tích đất nông nghiệp để tổ chức sản xuất thông qua các phương thức sau đây:
a) Chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp theo phương án dồn điền, đổi thửa;
b) Thuê quyền sử dụng đất;
c) Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất.
2. Việc tập trung đất nông nghiệp phải bảo đảm các nguyên tắc sau đây:
a) Bảo đảm công khai, minh bạch, tự nguyện, dân chủ, công bằng;
b) Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, người sử dụng đất và của tổ chức, cá nhân có liên quan; không ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh;
c) Tuân thủ quy định của pháp luật về đất đai, pháp luật về dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan; phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt;
d) Phù hợp với đặc điểm về đất đai, địa hình, khí hậu, văn hóa, quá trình chuyển dịch lao động, chuyển đổi nghề, việc làm ở nông thôn của từng vùng, từng khu vực, từng địa phương và phù hợp với nhu cầu của thị trường.
3. Nhà nước có chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân thực hiện tập trung đất để sản xuất nông nghiệp; ứng dụng khoa học, công nghệ để sử dụng tiết kiệm, hiệu quả quỹ đất đã tập trung.
Kinh phí cho công tác đo đạc, chỉnh lý hồ sơ địa chính, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất để thực hiện dồn điền, đổi thửa nhằm tập trung đất để sản xuất nông nghiệp do ngân sách nhà nước bảo đảm.
4. Tổ chức kinh tế, cá nhân thực hiện việc tập trung đất nông nghiệp phải lập phương án sử dụng đất gửi Ủy ban nhân dân cấp xã để theo dõi. Trường hợp trong phương án sử dụng đất mà có thay đổi mục đích sử dụng đất trong nội bộ nhóm đất nông nghiệp thì phải thỏa thuận với người sử dụng đất về việc hoàn trả đất nông nghiệp sau khi đã tham gia tập trung đất đai. Trường hợp tập trung đất nông nghiệp mà phải điều chỉnh lại quyền sử dụng đất thì thực hiện theo quy định tại Điều 219 của Luật này.
5. Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật, hướng dẫn, hỗ trợ các bên trong việc thực hiện tập trung đất nông nghiệp và bảo đảm ổn định quy hoạch đối với diện tích đất nông nghiệp đã tập trung.
6. Chính phủ quy định chi tiết Điều này.
Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất không chỉ là hình thức hợp tác kinh tế, mà còn là giải pháp quan trọng trong quá trình tập trung đất nông nghiệp. Khi nhiều hộ gia đình hoặc cá nhân cùng đưa quyền sử dụng đất vào hợp tác, tổng diện tích đất có thể được sử dụng tập trung hơn, thuận lợi cho sản xuất quy mô lớn.
Pháp luật cũng đặt ra các nguyên tắc như công khai, minh bạch, tự nguyện, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên và phù hợp với quy hoạch sử dụng đất. Nhờ đó, mô hình này góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, tạo điều kiện áp dụng khoa học công nghệ và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
Tình huống giả định:
-
Các hộ dân ký thỏa thuận hợp tác bằng quyền sử dụng đất
Năm 2026, mười hộ dân tại TP. Vĩnh Long đã cùng nhau ký hợp đồng hợp tác với Hợp tác xã Nông nghiệp Sạch. Mỗi hộ góp quyền sử dụng đất nông nghiệp của mình để hình thành một vùng sản xuất rau tập trung với diện tích trên 20 ha. -
Hợp tác xã tổ chức sản xuất quy mô lớn
Hợp tác xã Nông nghiệp Sạch tiến hành đầu tư hệ thống nhà lưới, tưới nhỏ giọt và giống rau chất lượng cao. Các hộ dân không mất quyền sử dụng đất nhưng nhận được phần lợi nhuận dựa trên tỷ lệ góp đất và công lao động. -
Vùng rau tập trung mang lại hiệu quả kinh tế cao
Sau hai năm, vùng sản xuất rau sạch đạt tiêu chuẩn VietGAP, cung ứng cho nhiều siêu thị lớn ở TP. Hồ Chí Minh. Việc tập trung đất nông nghiệp thông qua hợp tác đã giúp sản lượng và lợi nhuận của các hộ dân tăng gấp đôi so với trước kia.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất là hình thức liên kết giúp người sử dụng đất khai thác giá trị đất đai mà không làm thay đổi quyền sử dụng. Đây cũng là một trong những phương thức tập trung đất nông nghiệp, tạo điều kiện mở rộng quy mô sản xuất, áp dụng khoa học công nghệ và nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân.
