Hoạt động khai thác khoáng sản là gì?

Khai thác khoáng sản là một trong những lĩnh vực quan trọng, góp phần phát triển kinh tế xã hội nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về môi trường và quản lý tài nguyên. Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đã quy định rõ khái niệm, phạm vi hoạt động khai thác khoáng sản để bảo đảm việc khai thác đúng mục đích, có kiểm soát. Đồng thời, luật cũng nêu cụ thể các hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản.

1. Hoạt động khai thác khoáng sản là gì?

Luật Địa chất và Khoáng sản 2024

Điều 2. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

...

23. Khai thác khoáng sảnlà hoạt động nhằm đưa khoáng sản ra khỏi nơi thành tạo tự nhiên, bao gồm: xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, bơm hút, lọc tách, phân loại, làm giàu và các hoạt động khác có liên quan trong dự án đầu tư khai thác khoáng sản hoặc phương án khai thác khoáng sản. Sản phẩm của hoạt động khai thác khoáng sản là khoáng sản nguyên khai.

...

Khai thác khoáng sản là giai đoạn quan trọng trong chuỗi hoạt động khoáng sản, bắt đầu sau khi công tác thăm dò xác định được trữ lượng và chất lượng mỏ. Quá trình này bao gồm nhiều bước kỹ thuật từ xây dựng hạ tầng mỏ, khoan, nổ mìn, khai đào, đến vận chuyển và xử lý sơ bộ khoáng sản. Mục tiêu chính của hoạt động này là thu hồi khoáng sản ở dạng tự nhiên chưa qua chế biến. Việc tổ chức khai thác phải tuân thủ đúng quy hoạch, bảo đảm an toàn lao động, bảo vệ môi trường và sử dụng hợp lý tài nguyên để tránh thất thoát hoặc gây ô nhiễm.

Tình huống giả định:

• Doanh nghiệp Minh Phú lập dự án khai thác đá vôi tại tỉnh Thanh Hóa
  Công ty Cổ phần Khoáng sản Minh Phú được UBND tỉnh Thanh Hóa cấp phép khai thác đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường trong thời hạn 15 năm. Doanh nghiệp đã hoàn tất công tác thăm dò, lập phương án khai thác và đánh giá tác động môi trường theo quy định.

• Công ty Minh Phú triển khai hoạt động khai thác theo giấy phép được cấp
  Sau khi được chấp thuận, công ty tiến hành xây dựng cơ bản mỏ, lắp đặt hệ thống khai đào, vận hành dây chuyền lọc tách và phân loại đá theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Toàn bộ quá trình được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa giám sát để bảo đảm an toàn và tuân thủ quy trình kỹ thuật.

• Doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ tài chính và bảo vệ môi trường sau khai thác
  Định kỳ hằng năm, công ty nộp thuế tài nguyên và báo cáo sản lượng khai thác cho cơ quan có thẩm quyền. Nhờ tuân thủ nghiêm các quy định về kỹ thuật và môi trường, dự án của Công ty Minh Phú được đánh giá là mô hình khai thác bền vững, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

ChatGPT đã nói:

2. Những hành vi nào bị nghiêm cấm trong lĩnh vực địa chất và khoáng sản?

Căn cứ Điều 9 Luật Địa chất và Khoáng sản 2024:

Luật Địa chất và Khoáng sản 2024

Điều 9. Những hành vi bị nghiêm cấm

1. Lợi dụng điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản, hoạt động khoáng sản để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư.

2. Lợi dụng điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản, thăm dò khoáng sản để khai thác tài nguyên địa chất, khoáng sản.

3. Thực hiện điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản, hoạt động khoáng sản khi chưa được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, cấp giấy phép hoặc chấp thuận bằng văn bản.

4. Cản trở trái pháp luật công tác điều tra cơ bản địa chất, điều tra địa chất về khoáng sản, hoạt động khoáng sản.

5. Cố ý hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng mẫu vật địa chất, khoáng sản có giá trị, quý hiếm.

6. Kinh doanh khoáng sản không có nguồn gốc hợp pháp.

Những hành vi trên bị nghiêm cấm vì trực tiếp ảnh hưởng đến trật tự quản lý tài nguyên quốc gia. Việc lợi dụng điều tra hoặc thăm dò để khai thác trái phép gây thất thoát tài nguyên, thất thu ngân sách. Bên cạnh đó, hành vi khai thác khi chưa được cấp phép hoặc kinh doanh khoáng sản không rõ nguồn gốc dễ dẫn đến mất kiểm soát, làm ảnh hưởng đến kế hoạch quản lý và khai thác khoáng sản tại địa phương. Ngoài ra, phá hoại mẫu vật địa chất quý hiếm hay cản trở công tác kiểm tra của cơ quan nhà nước cũng là hành vi vi phạm nghiêm trọng. Việc quy định rõ các hành vi bị cấm giúp Nhà nước tăng cường quản lý đồng thời răn đe và ngăn ngừa vi phạm trong quá trình khai thác khoáng sản.

Tình huống giả định:

• Công ty Thành Đạt tự ý khai thác cát tại tỉnh Ninh Bình
  Tháng 6/2025, Công ty TNHH Thành Đạt tổ chức khai thác cát sông trên địa bàn tỉnh Ninh Bình dù chưa được cơ quan có thẩm quyền cấp phép. Trong quá trình khai thác, doanh nghiệp huy động nhiều phương tiện cơ giới, gây sạt lở bờ sông và làm ảnh hưởng đến nhà cửa, hoa màu của người dân xung quanh khu vực.

• Cơ quan chức năng phát hiện và đình chỉ hoạt động trái phép
  Sau khi nhận được phản ánh của người dân, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình phối hợp với lực lượng thanh tra tiến hành kiểm tra hiện trường. Kết quả xác định doanh nghiệp đã có hành vi khai thác trái phép. Cơ quan chức năng lập biên bản vi phạm, đình chỉ toàn bộ hoạt động và tạm giữ phương tiện để phục vụ công tác điều tra.

• Doanh nghiệp bị xử phạt và buộc khắc phục hậu quả
  Sau quá trình xử lý, Công ty Thành Đạt bị phạt 750 triệu đồng đồng thời phải khôi phục lại hiện trạng ban đầu của khu vực khai thác và nộp lại toàn bộ khoản lợi nhuận thu được từ hoạt động trái phép.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Hoạt động khai thác khoáng sản là quá trình đưa khoáng sản ra khỏi nơi hình thành tự nhiên, phải tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật và được cơ quan có thẩm quyền cấp phép. Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm như khai thác trái phép, không có giấy phép hay kinh doanh khoáng sản không rõ nguồn gốc.