Xả thải ra môi trường nếu không qua xử lý đúng quy định là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm và tổn hại lâu dài đến sức khỏe cộng đồng cũng như hệ sinh thái. Pháp luật hiện hành quy định rõ ràng các hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến xả thải, mức xử phạt tương ứng và các yêu cầu đối với hệ thống xử lý nước thải tại các khu dân cư và cơ sở sản xuất.
1. Xả nước thải ra môi trường là hành vi vi phạm như thế nào?
Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định:
Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường
1. Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
2. Xả nước thải, xả khí thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường ra môi trường.
3. Phát tán, thải ra môi trường chất độc hại, vi rút độc hại có khả năng lây nhiễm cho con người, động vật, vi sinh vật chưa được kiểm định, xác súc vật chết do dịch bệnh và tác nhân độc hại khác đối với sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.
4. Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí.
5. Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
6. Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.
7. Nhập khẩu trái phép phương tiện, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng để phá dỡ, tái chế.
8. Không thực hiện công trình, biện pháp, hoạt động phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và quy định khác của pháp luật có liên quan.
9. Che giấu hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch thông tin, gian dối trong hoạt động bảo vệ môi trường dẫn đến hậu quả xấu đối với môi trường.
10. Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường.
11. Sản xuất, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất và tiêu thụ chất làm suy giảm tầng ô-dôn theo quy định của điều ước quốc tế về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
12. Phá hoại, xâm chiếm trái phép di sản thiên nhiên.
13. Phá hoại, xâm chiếm công trình, thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động bảo vệ môi trường.
14. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
Hành vi xả nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt chuẩn kỹ thuật ra môi trường tự nhiên là một trong những hành vi bị nghiêm cấm theo Luật Bảo vệ môi trường. Điều này áp dụng cho mọi chủ thể, từ hộ gia đình, tổ chức đến cơ sở sản xuất – kinh doanh có hoạt động phát sinh nước thải. Lý do là vì nước thải chứa nhiều chất ô nhiễm, nếu không được xử lý đúng quy chuẩn sẽ gây ô nhiễm đất, nước ngầm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái cũng như sức khỏe cộng đồng. Luật quy định rõ việc xả thải phải qua hệ thống xử lý đạt chuẩn trước khi đưa ra môi trường. Nếu vi phạm, cơ quan chức năng có quyền tiến hành kiểm tra, lập biên bản, lấy mẫu phân tích và ra quyết định xử phạt hành chính. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng, tái phạm hoặc cố ý gây hậu quả lớn, cơ quan có thẩm quyền còn có thể đình chỉ hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo hậu quả và thiệt hại thực tế.
Ví dụ thực tế:
Nam Định tăng cường xử lý nghiêm các hành vi xả thải gây ô nhiễm môi trường
Mặc dù công tác bảo vệ môi trường (BVMT) tại Nam Định đã có chuyển biến tích cực, nhưng tình trạng xả thải không qua xử lý, đổ trộm rác thải, xác súc vật và chất thải sinh hoạt vẫn diễn biến phức tạp, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ ý thức hạn chế của một bộ phận người dân, doanh nghiệp và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan quản lý.
UBND tỉnh đã yêu cầu các cơ quan chức năng xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Sở TN&MT cùng lực lượng công an, Cảnh sát môi trường, chính quyền địa phương đang tích cực thanh tra, kiểm tra, giám sát các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề, yêu cầu lắp đặt thiết bị quan trắc và giám sát xả thải, đồng thời phát động phong trào xây dựng môi trường xanh – sạch – đẹp tại các địa phương.
Nhiều cơ sở đã có chuyển biến, trong đó Công ty TNHH Tùng Dương được xác nhận đã thực hiện đầy đủ các biện pháp BVMT và kết quả quan trắc đều đạt chuẩn. Các cơ quan chức năng tiếp tục tăng cường giám sát, xử lý các hành vi vi phạm, đặc biệt chú trọng kiểm soát chất thải từ sản xuất, sinh hoạt và xây dựng, đồng thời phát động phong trào thi đua BVMT trên toàn tỉnh.
Nguồn: Báo Nam Định
2. Mức xử phạt hành vi xả thải vượt chuẩn là bao nhiêu?
Quy định về mức xử phạt cụ thể đối với hành vi xả thải vượt chuẩn kỹ thuật được thể hiện tại Điều 18 và 19 Nghị định 45/2022/NĐ-CP:
Điều 18. Vi phạm các quy định về xả nước thải có chứa các thông số môi trường thông thường vào môi trường
1. Phạt cảnh cáo đối với hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải dưới 1,1 lần (tương đương mức vượt quy chuẩn kỹ thuật là 10%).
2. Hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 1,1 lần đến dưới 1,5 lần hoặc xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải dưới 1,1 lần trong trường hợp tái phạm, vi phạm nhiều lần bị xử phạt như sau:
a) Phạt tiền từ 300.000 đồng đến 500.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải nhỏ hơn 05 m3/ngày (24 giờ);
b) Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 2.000.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải từ 05 m3/ngày (24 giờ) đến dưới 10 m3/ngày (24 giờ);
c) Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải từ 10 m3/ngày (24 giờ) đến dưới 20 m3/ngày (24 giờ);
...
Điều 19. Vi phạm các quy định về xả nước thải có chứa các thông số môi trường nguy hại vào môi trường hoặc xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải có pH nằm ngoài ngưỡng quy chuẩn kỹ thuật bị xử phạt như sau:
1. Phạt cảnh cáo đối với hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải dưới 1,1 lần (tương đương mức vượt quy chuẩn kỹ thuật là 10%).
2. Hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 1,1 lần đến dưới 1,5 lần hoặc xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải dưới 1,1 lần trong trường hợp tái phạm, vi phạm nhiều lần bị xử phạt như sau:
a) Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải nhỏ hơn 05 m3/ngày (24 giờ);
b) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải từ 05 m3/ngày (24 giờ) đến dưới 10 m3/ngày (24 giờ);
c) Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng trong trường hợp thải lượng nước thải từ 10 m3/ngày (24 giờ) đến dưới 20 m3/ngày (24 giờ);
...
Mức xử phạt đối với hành vi xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật được quy định rất chi tiết, tùy theo tỷ lệ vượt chuẩn và tổng lưu lượng nước thải ra mỗi ngày. Nếu nước thải chỉ vượt dưới 1,1 lần, cơ sở có thể bị cảnh cáo. Tuy nhiên, khi tỷ lệ vượt từ 1,1 lần trở lên, mức xử phạt sẽ tăng dần theo từng ngưỡng vi phạm. Trường hợp nước thải vượt quy chuẩn từ 3 đến 5 lần với lưu lượng từ 1.000 m³/ngày trở lên, mức phạt có thể lên đến hàng trăm triệu đồng. Đặc biệt, nếu vượt trên 10 lần và lượng nước thải lớn, mức phạt có thể lên tới 1 tỷ đồng. Ngoài xử phạt tiền, cơ quan chức năng còn có thể áp dụng biện pháp đình chỉ hoạt động có thời hạn, buộc đầu tư cải tạo hệ thống xử lý nước thải, thậm chí thu hồi giấy phép môi trường nếu vi phạm kéo dài hoặc gây hậu quả nghiêm trọng. Mục tiêu của chế tài này không chỉ để răn đe mà còn nhằm buộc các cơ sở sản xuất phải có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng dân cư xung quanh.
Ví dụ thực tế:
Hà Nam phạt hơn 2,6 tỷ đồng doanh nghiệp xả thải trái phép ra sông Châu Giang
Ngày 18/4/2023, Phòng Cảnh sát môi trường – Công an tỉnh Hà Nam phát hiện Công ty TNHH Dệt may Vũ Băng, do ông Trần Bá Tuấn làm Tổng Giám đốc, xả nước thải chưa qua xử lý trực tiếp ra sông Châu Giang tại xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân. Công ty đã tự ý lắp đặt đường ống dài 1,4km vùi lấp dưới các mương, cánh đồng và nghĩa trang để che giấu hành vi xả thải trái phép.
Cơ quan chức năng xác định công ty có 3 hành vi vi phạm nghiêm trọng bao gồm xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật (pH dưới 2), không có giấy phép môi trường và tự ý lắp đặt hệ thống xả thải trái phép ra môi trường.
UBND tỉnh Hà Nam đã ra quyết định xử phạt hành chính với số tiền hơn 2,6 tỷ đồng, đồng thời buộc công ty khắc phục hậu quả gây ô nhiễm. Đây là một trong những vụ xử phạt lớn trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
Nguồn: Báo Nhân Dân
3. Hệ thống xử lý nước thải cần đáp ứng yêu cầu gì?
Các yêu cầu đối với hệ thống xử lý nước thải được quy định tại Điều 87 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định:
Điều 87. Hệ thống xử lý nước thải
1. Hệ thống xử lý nước thải phải bảo đảm các yêu cầu sau đây:
a) Công nghệ phù hợp với loại hình, đặc tính nước thải cần xử lý;
b) Công suất hệ thống xử lý nước phải phù hợp với lượng nước thải phát sinh tối đa;
c) Xử lý nước thải đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường;
d) Vận hành công trình xử lý nước thải theo đúng quy trình kỹ thuật;
đ) Có kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường đối với hệ thống xử lý nước thải; điểm xả thải phải có tọa độ, biển báo, ký hiệu rõ ràng, thuận lợi cho việc kiểm tra, giám sát xả thải.
2. Bùn thải từ hệ thống xử lý nước thải phải được quản lý theo quy định của pháp luật về quản lý chất thải rắn; bùn thải có yếu tố nguy hại vượt ngưỡng quy định phải được quản lý theo quy định của pháp luật về quản lý chất thải nguy hại.
Theo quy định trên, hệ thống này phải có công nghệ xử lý phù hợp với loại hình và đặc tính của nguồn thải (sinh hoạt, công nghiệp, y tế hoặc nguy hại), có công suất đáp ứng với lưu lượng nước thải phát sinh thực tế. Bên cạnh đó, việc vận hành phải đúng quy trình kỹ thuật, thường xuyên bảo trì và có phương án ứng phó sự cố rõ ràng để hạn chế rủi ro xả thải vượt quy chuẩn. Điểm xả thải ra môi trường phải có biển cảnh báo, được định vị bằng tọa độ rõ ràng. Nếu không đáp ứng những yêu cầu này, doanh nghiệp không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị tạm đình chỉ hoạt động hoặc thu hồi giấy phép môi trường. Việc đầu tư đúng và vận hành nghiêm túc hệ thống xử lý nước thải không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là hành vi thể hiện trách nhiệm xã hội và bảo vệ uy tín lâu dài của doanh nghiệp.
Ví dụ thực tế:
Đồng Nai 100% khu công nghiệp có trạm xử lý nước thải đạt chuẩn môi trường
Theo Ban Quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Đồng Nai, 100% khu công nghiệp đang hoạt động trên địa bàn tỉnh đều đã hoàn thành hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung đạt quy chuẩn môi trường. Các hệ thống này đều được lắp đặt thiết bị quan trắc tự động, truyền dữ liệu về Sở Tài nguyên và Môi trường để theo dõi, kiểm soát liên tục.
Một ví dụ điển hình là Khu công nghiệp Hố Nai (Trảng Bom), hiện vận hành trạm xử lý nước thải công suất 7.000 m³/ngày đêm, đảm bảo tiếp nhận nước thải từ hơn 110 doanh nghiệp, xử lý đạt chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT cột A trước khi xả thải ra môi trường.
Việc đồng bộ hóa các hệ thống xử lý nước thải không chỉ giúp tuân thủ pháp luật về môi trường, mà còn tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư, hướng đến phát triển công nghiệp bền vững.
Nguồn: Báo Đồng Nai
4. Kết luận
Việc xả thải chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt chuẩn kỹ thuật ra môi trường là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm và có thể bị xử lý hành chính với mức phạt lên đến 1 tỷ đồng, tùy theo mức độ vi phạm và lưu lượng nước thải. Ngoài phạt hành chính, cơ sở vi phạm còn có thể bị đình chỉ hoạt động, buộc cải tạo hệ thống xử lý nước thải hoặc thu hồi giấy phép môi trường.
