Hòa giải thương mại là gì?

Hòa giải thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến, giúp các bên thương nhân dung hòa lợi ích và duy trì quan hệ hợp tác trong kinh doanh. Pháp luật hiện hành đã quy định rõ khái niệm hòa giải thương mại nhằm xác định vai trò của hòa giải viên và cơ chế hỗ trợ các bên đạt được thỏa thuận. Bên cạnh đó, các nguyên tắc và điều kiện tiến hành hòa giải cũng được quy định cụ thể để bảo đảm tính tự nguyện, bình đẳng và hợp pháp trong quá trình giải quyết tranh chấp.

1. Hòa giải thương mại là gì?

Khoản 1 Điều 3 Nghị định 22/2017/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 22/2017/NĐ-CP

Điều 3. Giải thích từ ngữ

1. Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thương mại do các bên thỏa thuận và được hòa giải viên thương mại làm trung gian hòa giải hỗ trợ giải quyết tranh chấp theo quy định của Nghị định này.

...

Hòa giải thương mại là cơ chế giải quyết tranh chấp dựa trên sự tự nguyện, hợp tác và thiện chí của các bên, không có sự can thiệp cưỡng chế của cơ quan nhà nước. Phương thức này được đánh giá là linh hoạt, tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng thời giúp duy trì quan hệ kinh doanh giữa các bên. Hòa giải viên đóng vai trò trung gian, hỗ trợ giao tiếp, xác định nguyên nhân tranh chấp và đề xuất giải pháp dung hòa, hướng đến thỏa thuận tự nguyện và hợp pháp. Khi đạt được kết quả hòa giải thành, thỏa thuận giữa các bên có thể được công nhận và bảo đảm thi hành theo quy định pháp luật.

Tình huống giả định

Hòa giải tranh chấp hợp đồng cung ứng tại TP. Hồ Chí Minh

• Phát sinh tranh chấp hợp đồng
  Tháng 8/2025, Công ty TNHH Thực phẩm An Tâm ký hợp đồng cung ứng nguyên liệu chế biến với Công ty Cổ phần Nhà hàng Nam Hải tại TP. Hồ Chí Minh. Sau hai tháng, phía Nam Hải cho rằng hàng giao không đạt chất lượng và tạm ngừng thanh toán 500 triệu đồng còn lại theo hợp đồng.

• Thỏa thuận lựa chọn hòa giải
  Hai bên đều mong muốn giữ quan hệ hợp tác lâu dài nên đồng ý tiến hành hòa giải tại Trung tâm hòa giải thương mại Việt Nam. Một hòa giải viên được chỉ định để tổ chức các buổi làm việc, thu thập ý kiến và hỗ trợ đàm phán.

• Kết quả hòa giải và ý nghĩa pháp lý
  Sau ba buổi hòa giải, hai bên thống nhất phương án: Công ty An Tâm sẽ giảm giá 10% lô hàng và Nam Hải thanh toán ngay số tiền còn lại trong vòng 10 ngày. Biên bản hòa giải được lập thành văn bản và được hai bên ký xác nhận, chấm dứt tranh chấp mà không cần đưa vụ việc ra Tòa án.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Nguyên tắc và điều kiện giải quyết tranh chấp bằng hòa giải thương mại là gì?

Điều 4 và Điều 6 Nghị định 22/2017/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 22/2017/NĐ-CP

Điều 4. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng hòa giải thương mại

1. Các bên tranh chấp tham gia hòa giải hoàn toàn tự nguyện và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ.

2. Các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải phải được giữ bí mật, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bằng văn bản hoặc pháp luật có quy định khác.

3. Nội dung thỏa thuận hòa giải không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ, không xâm phạm quyền của bên thứ ba.

...

Điều 6. Điều kiện giải quyết tranh chấp bằng hòa giải thương mại

Tranh chấp được giải quyết bằng hòa giải thương mại nếu các bên có thỏa thuận hòa giải. Các bên có thể thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng hòa giải trước, sau khi xảy ra tranh chấp hoặc tại bất cứ thời điểm nào của quá trình giải quyết tranh chấp.

Hòa giải thương mại được xem là công cụ quan trọng nhằm khuyến khích các bên tự chủ trong việc giải quyết tranh chấp mà không cần đến sự phán quyết của cơ quan tài phán. Việc đảm bảo tính tự nguyện, bình đẳng và bảo mật thông tin là nền tảng giúp các bên yên tâm thương lượng. Đồng thời, pháp luật cũng yêu cầu mọi thỏa thuận hòa giải phải hợp pháp, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ hay làm ảnh hưởng đến quyền của bên thứ ba. Nhờ đó, hòa giải thương mại trở thành cơ chế mang tính mềm dẻo, hiệu quả và nhân văn, phù hợp với môi trường kinh doanh hiện đại.

Tình huống giả định

Hòa giải tranh chấp hợp đồng dịch vụ tại Thành phố Đà Nẵng

• Phát sinh tranh chấp hợp đồng
  Tháng 5/2025, Công ty TNHH Kỹ thuật Đại Dương ký hợp đồng cung cấp dịch vụ bảo trì hệ thống điện lạnh cho Công ty CP Du lịch Biển Xanh tại Thành phố Đà Nẵng. Sau ba tháng, bên thuê phản ánh dịch vụ không đạt yêu cầu và tạm dừng thanh toán phần còn lại trị giá 300 triệu đồng.

• Thỏa thuận hòa giải và tiến hành thương lượng
  Hai bên thống nhất chọn hòa giải thương mại để tránh ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Một hòa giải viên của Trung tâm hòa giải thương mại được chỉ định, hỗ trợ các bên thu thập thông tin, phân tích lỗi và đề xuất hướng xử lý.

• Kết quả hòa giải và ý nghĩa thực tiễn
  Sau hai buổi làm việc, các bên đạt thỏa thuận: Công ty Đại Dương giảm giá dịch vụ 15% và thực hiện bảo trì bổ sung miễn phí trong 1 tháng. Công ty Biển Xanh đồng ý thanh toán phần còn lại trong 10 ngày. Biên bản hòa giải được lập, ký kết và ghi nhận là căn cứ chấm dứt tranh chấp.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Hòa giải thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp linh hoạt, giúp các bên duy trì quan hệ hợp tác và giảm chi phí pháp lý. Hòa giải thương mại cho phép các bên tự do thỏa thuận với sự hỗ trợ của hòa giải viên, đảm bảo tính tự nguyện, bình đẳng và bảo mật. Việc tuân thủ nguyên tắc và điều kiện hòa giải hợp pháp giúp kết quả hòa giải có giá trị thực tiễn, góp phần thúc đẩy môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và thân thiện.