Hợp đồng lao động phải lập bằng văn bản hoặc thông điệp dữ liệu điện tử và phải được giao kết trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, không trái pháp luật.
Hợp đồng lao động là cơ sở pháp lý xác lập quyền và nghĩa vụ giữa người lao động và người sử dụng lao động. Bên cạnh nội dung thỏa thuận, hình thức hợp đồng và nguyên tắc khi giao kết cũng là yếu tố quyết định giá trị pháp lý của quan hệ lao động. Việc hiểu đúng các quy định này giúp hạn chế rủi ro tranh chấp ngay từ giai đoạn thiết lập hợp đồng.
1. Hình thức của hợp đồng lao động được quy định như thế nào?
Điều 14 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 14. Hình thức hợp đồng lao động
1. Hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, người lao động giữ 01 bản, người sử dụng lao động giữ 01 bản, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.
Hợp đồng lao động được giao kết thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử có giá trị như hợp đồng lao động bằng văn bản.
2. Hai bên có thể giao kết hợp đồng lao động bằng lời nói đối với hợp đồng có thời hạn dưới 01 tháng, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 18, điểm a khoản 1 Điều 145 và khoản 1 Điều 162 của Bộ luật này.
Pháp luật lao động xác định hình thức văn bản là nguyên tắc chung khi giao kết hợp đồng lao động nhằm bảo đảm tính rõ ràng và khả năng chứng minh khi phát sinh tranh chấp. Ngoài hợp đồng giấy truyền thống, hợp đồng lao động điện tử cũng được thừa nhận giá trị pháp lý tương đương nếu đáp ứng quy định về giao dịch điện tử. Riêng đối với hợp đồng có thời hạn dưới một tháng, các bên được phép giao kết bằng lời nói để phù hợp với tính chất ngắn hạn của công việc. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp này, pháp luật vẫn loại trừ một số nhóm lao động đặc thù, buộc phải ký hợp đồng bằng văn bản để bảo đảm quyền lợi cho người lao động.
Tình huống giả định
- Giao kết hợp đồng bằng văn bản
Anh Nguyễn Văn Tuấn được tuyển dụng làm nhân viên kỹ thuật tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thiết bị Điện Nam Long, Thành phố Hồ Chí Minh. Hai bên ký hợp đồng lao động xác định thời hạn 12 tháng, lập thành hai bản bằng văn bản. - Áp dụng hợp đồng lao động điện tử
Sau thời gian làm việc, công ty triển khai hệ thống ký hợp đồng điện tử cho nhân sự mới. Hợp đồng được ký thông qua thông điệp dữ liệu điện tử và được lưu trữ trên hệ thống nội bộ. -
Giá trị pháp lý của hợp đồng
Theo Điều 14 Bộ luật Lao động 2019, cả hợp đồng bằng văn bản và hợp đồng điện tử trong trường hợp này đều có giá trị pháp lý như nhau.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nguyên tắc khi giao kết hợp đồng lao động được quy định ra sao?
Điều 15 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 15. Nguyên tắc giao kết hợp đồng lao động
1. Tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác và trung thực.
2. Tự do giao kết hợp đồng lao động nhưng không được trái pháp luật, thỏa ước lao động tập thể và đạo đức xã hội.
Nguyên tắc giao kết hợp đồng lao động đặt nền tảng cho toàn bộ quan hệ lao động giữa các bên. Sự tự nguyện và bình đẳng bảo đảm không bên nào bị ép buộc hoặc áp đặt điều kiện bất lợi. Yếu tố thiện chí, hợp tác và trung thực yêu cầu các bên cung cấp đầy đủ thông tin và thực hiện đúng cam kết đã thỏa thuận. Mặc dù pháp luật cho phép tự do thỏa thuận nội dung hợp đồng, quyền tự do này vẫn bị giới hạn bởi các quy định pháp luật, thỏa ước lao động tập thể và chuẩn mực đạo đức xã hội nhằm bảo vệ lợi ích chung.
Tình huống giả định
- Thỏa thuận trên cơ sở tự nguyện
Chị Trần Thị Mai ứng tuyển vị trí nhân viên hành chính tại Công ty Cổ phần Dịch vụ An Phát, Thành phố Hồ Chí Minh. Trong quá trình thương lượng, hai bên trao đổi rõ ràng về mức lương, thời giờ làm việc và quyền lợi. - Không trái quy định pháp luật
Hợp đồng lao động được ký kết không có điều khoản nào làm giảm quyền lợi tối thiểu của người lao động so với quy định của pháp luật và thỏa ước lao động tập thể đang áp dụng tại công ty. -
Bảo đảm nguyên tắc giao kết
Việc ký hợp đồng trong trường hợp này đáp ứng đầy đủ các nguyên tắc quy định tại Điều 15 Bộ luật Lao động 2019.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hình thức và nguyên tắc giao kết hợp đồng lao động là hai yếu tố nền tảng quyết định hiệu lực pháp lý của quan hệ lao động. Theo quy định, hợp đồng thường được giao kết bằng văn bản hoặc bằng phương tiện dữ liệu điện tử, trừ một vài trường hợp đặc biệt sẽ giao kết bằng lời nói. Đồng thời pháp luật quy định rõ nguyên tắc khi giao kết hợp đồng nhằm đảm bảo quyền lợi cho các bên.
