Quyền yêu cầu thay đổi mức rủi ro và quyền chấm dứt hợp đồng là cơ chế bảo vệ lợi ích chính đáng của bên mua bảo hiểm. Những quy định này giúp hợp đồng bảo hiểm luôn phản ánh đúng tình trạng rủi ro thực tế. Qua đó, quan hệ bảo hiểm được duy trì trên cơ sở công bằng và minh bạch hơn.
Bên mua bảo hiểm có quyền yêu cầu thay đổi mức rủi ro được bảo hiểm khi các yếu tố tính phí thay đổi làm rủi ro giảm, như giảm phí, tăng số tiền hoặc mở rộng phạm vi bảo hiểm.
Trong quá trình thực hiện hợp đồng bảo hiểm, mức độ rủi ro có thể thay đổi so với thời điểm giao kết ban đầu. Khi rủi ro được bảo hiểm giảm xuống, quyền lợi của bên mua bảo hiểm cần được điều chỉnh tương ứng để bảo đảm sự công bằng. Pháp luật vì vậy cho phép bên mua bảo hiểm yêu cầu thay đổi các điều kiện hợp đồng và xác định rõ quyền chấm dứt hợp đồng trong trường hợp không đạt được thỏa thuận.
1. Bên mua bảo hiểm có quyền yêu cầu thay đổi mức rủi ro được bảo hiểm hay không?
Trả lời vắn tắt: Có. Khi rủi ro được bảo hiểm giảm, bên mua bảo hiểm có quyền yêu cầu điều chỉnh phí, số tiền bảo hiểm, thời hạn hoặc phạm vi bảo hiểm theo thỏa thuận.
Khoản 1 Điều 23 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định như sau:
Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022
Điều 23. Thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm
1. Khi có sự thay đổi những yếu tố làm cơ sở để tính phí bảo hiểm dẫn đến giảm các rủi ro được bảo hiểm, căn cứ thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm có quyền yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài thực hiện một trong các nội dung sau đây:
a) Giảm phí bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm;
b) Tăng số tiền bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm;
c) Kéo dài thời hạn bảo hiểm;
d) Mở rộng phạm vi bảo hiểm cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm.
...
Việc cho phép điều chỉnh linh hoạt các yếu tố như phí, thời hạn hoặc phạm vi bảo hiểm giúp hợp đồng phản ánh đúng tình trạng rủi ro. Đồng thời, điều này khuyến khích bên mua bảo hiểm chủ động áp dụng các biện pháp giảm rủi ro. Đây cũng là cơ chế tạo sự cân bằng lợi ích giữa hai bên trong suốt thời gian hợp đồng có hiệu lực.
Tình huống giả định
-
Công ty Minh Long thay đổi điều kiện sản xuất
Tháng 10/2025, Công ty Minh Long (tại Thành phố Cần Thơ) ký hợp đồng bảo hiểm tài sản cho nhà xưởng sản xuất. -
Rủi ro được bảo hiểm giảm so với ban đầu
Sau khi đầu tư hệ thống phòng cháy chữa cháy hiện đại, mức độ rủi ro cháy nổ tại nhà xưởng giảm đáng kể so với thời điểm ký hợp đồng. -
Kết quả xử lý và ý nghĩa pháp lý
Công ty Minh Long yêu cầu giảm phí bảo hiểm cho thời gian còn lại, phù hợp Điều 23 Luật Kinh doanh bảo hiểm và được doanh nghiệp bảo hiểm xem xét điều chỉnh.
Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Bên mua bảo hiểm có quyền chấm dứt hợp đồng trong trường hợp bên bán không đồng ý thay đổi mức rủi ro được bảo hiểm không?
Trả lời vắn tắt: Có. Bên mua bảo hiểm được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu doanh nghiệp bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu thay đổi và phải thông báo bằng văn bản.
Khoản 2 Điều 23 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định như sau:
Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022
Điều 23. Thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm
...
2. Trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài không chấp nhận yêu cầu tại khoản 1 Điều này, bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm nhưng phải thông báo ngay bằng văn bản cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài.
...
Việc yêu cầu thông báo bằng văn bản bảo đảm tính minh bạch và làm rõ thời điểm chấm dứt hợp đồng. Quy định này tạo áp lực để doanh nghiệp bảo hiểm cân nhắc nghiêm túc các yêu cầu điều chỉnh hợp lý từ bên mua. Đồng thời, nó giúp hạn chế tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng.
Tình huống giả định
-
Anh Quân yêu cầu điều chỉnh hợp đồng bảo hiểm xe
Tháng 11/2025, anh Trần Văn Quân (cư trú tại Thành phố Hà Nội) mua bảo hiểm xe ô tô cá nhân. -
Doanh nghiệp bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu
Sau khi anh Quân chuyển sang hình thức sử dụng xe ít rủi ro hơn, doanh nghiệp bảo hiểm không đồng ý điều chỉnh phí bảo hiểm. -
Kết quả xử lý và ý nghĩa pháp lý
Anh Quân gửi thông báo bằng văn bản và đơn phương chấm dứt hợp đồng theo Điều 23 Luật Kinh doanh bảo hiểm.
Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
