Camera giám sát ngày càng phổ biến trong các hộ gia đình và doanh nghiệp để đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, hành vi truy cập trái phép vào hệ thống camera không những xâm phạm bí mật đời tư mà còn có thể dẫn tới hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Hành vi truy cập trái phép camera có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Truy cập trái phép camera có bị xử phạt hành chính không?
Điểm a khoản 2 Điều 80 Nghị định 15/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 80. Vi phạm quy định về cung cấp, sử dụng trái phép thông tin trên mạng
...
2. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Truy cập trái phép vào mạng hoặc thiết bị số của người khác để chiếm quyền điều khiển thiết bị số hoặc thay đổi, xóa bỏ thông tin lưu trữ trên thiết bị số hoặc thay đổi tham số cài đặt thiết bị số hoặc thu thập thông tin của người khác;
...
Trường hợp cố tình xâm nhập vào hệ thống camera trái phép, dù chưa gây thiệt hại, người vi phạm vẫn bị xử phạt nặng theo quy định về bảo mật thông tin cá nhân. Nếu thu thập dữ liệu qua camera mà không được sự đồng ý của chủ sở hữu, hành vi này sẽ bị xử phạt lên tới 50 triệu đồng.
Tình huống giả định
- Anh Vinh phát hiện hệ thống camera không được bảo vệ bằng mật khẩu
Anh Nguyễn Quốc Vinh, nhân viên kỹ thuật IT tại Phường Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, trong lúc đến Công ty TNHH Bảo Châu để bảo trì hệ thống mạng, đã tình cờ phát hiện rằng toàn bộ hệ thống camera an ninh nội bộ của công ty chưa được thiết lập mật khẩu truy cập. Điều này cho phép bất kỳ ai trong cùng mạng nội bộ có thể truy cập vào hệ thống giám sát mà không gặp rào cản kỹ thuật nào. - Lén đăng nhập và theo dõi khu vực nhạy cảm
Tối hôm đó, sau khi hoàn tất công việc, anh Vinh quay lại truy cập vào hệ thống camera từ thiết bị cá nhân tại nhà. Vì tò mò, anh đã theo dõi toàn bộ khu vực văn phòng công ty, bao gồm cả các phòng họp, phòng nghỉ và khu vực làm việc riêng tư của nhân viên, trong đó có nhiều hình ảnh mang tính cá nhân và không phù hợp để bị giám sát trái phép. - Bị phát hiện truy cập bất thường từ bên ngoài
Sáng hôm sau, một nhân viên nữ trong phòng kế toán cảm thấy có dấu hiệu bị theo dõi và báo cáo lên bộ phận kỹ thuật. Sau khi kiểm tra nhật ký truy cập, công ty phát hiện có địa chỉ IP lạ đã đăng nhập vào hệ thống từ bên ngoài. Bộ phận an ninh mạng nội bộ xác định việc truy cập đến từ thiết bị cá nhân của anh Nguyễn Quốc Vinh, người vừa hoàn tất công việc kỹ thuật hôm trước. - Lập biên bản xử phạt hành chính theo quy định
Ngay trong buổi sáng, Công ty TNHH Bảo Châu lập tức thông báo vụ việc đến cơ quan công an địa phương. Sau quá trình điều tra và xác minh, cơ quan chức năng kết luận rằng anh Vinh đã truy cập trái phép vào thiết bị số của tổ chức khác và theo dõi dữ liệu mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu hệ thống. Căn cứ theo điểm a khoản 2 Điều 80 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, anh Nguyễn Quốc Vinh bị xử phạt hành chính mức 40 triệu đồng vì hành vi truy cập trái phép vào thiết bị số.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Truy cập camera trái phép có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 289 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) quy định như sau:
Điều 289. Tội xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác
1. Người nào cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy cập, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương thức khác xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác chiếm quyền điều khiển; can thiệp vào chức năng hoạt động của phương tiện điện tử; lấy cắp, thay đổi, hủy hoại, làm giả dữ liệu hoặc sử dụng trái phép các dịch vụ, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Thu lợi bất chính từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
d) Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
đ) Đối với trạm trung chuyển internet quốc gia, hệ thống cơ sở dữ liệu tên miền và hệ thống máy chủ tên miền quốc gia;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:
a) Đối với hệ thống dữ liệu thuộc bí mật nhà nước; hệ thống thông tin phục vụ quốc phòng, an ninh;
b) Đối với cơ sở hạ tầng thông tin quốc gia; hệ thống thông tin điều hành lưới điện quốc gia; hệ thống thông tin tài chính, ngân hàng; hệ thống thông tin điều khiển giao thông;
c) Thu lợi bất chính 500.000.000 đồng trở lên;
d) Gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Truy cập trái phép camera là một dạng xâm nhập trái phép vào thiết bị điện tử. Nếu hành vi này gây thiệt hại lớn, làm lộ dữ liệu cá nhân nhạy cảm hoặc có yếu tố trục lợi thì người thực hiện có thể bị truy tố hình sự. Mức án nặng nhất là 12 năm tù trong trường hợp thiệt hại nghiêm trọng hoặc có tổ chức.
Tình huống giả định
- Anh Lâm phát hiện lỗ hổng và nảy sinh ý định xâm nhập
Anh Trần Đức Lâm, một kỹ sư công nghệ thông tin sinh sống tại Phường Tân An, tỉnh Tây Ninh, trong lúc rà soát một số phần mềm cũ đã phát hiện lỗ hổng bảo mật trong hệ thống lưu trữ dữ liệu của một đơn vị lắp đặt camera giám sát dân dụng. Do có kiến thức chuyên sâu và từng có thời gian cộng tác với công ty này, anh Lâm nhận thấy mình có thể truy cập từ xa vào các thiết bị camera được kết nối qua nền tảng cloud. Từ đó, anh âm thầm lên kế hoạch xâm nhập hệ thống để thu thập dữ liệu hình ảnh và sử dụng vào mục đích riêng. - Anh Lâm thực hiện hành vi truy cập trái phép
Sau một thời gian chuẩn bị công cụ, anh Lâm đã thành công trong việc chiếm quyền kiểm soát một số camera lắp đặt tại nhà riêng của nhiều khách hàng ở Phường Bến Nghé, tỉnh Hồ Chí Minh. Trong vòng vài ngày, anh bí mật trích xuất hàng chục đoạn video ghi lại sinh hoạt cá nhân, bao gồm cả những hình ảnh nhạy cảm. Không chỉ lưu trữ, anh còn phân loại, gắn thẻ và mã hóa dữ liệu để chuẩn bị phát tán. -
Đăng tải và trục lợi từ dữ liệu cá nhân
Với động cơ trục lợi, anh Lâm đã chia sẻ các đoạn video trên một diễn đàn mạng xã hội kín chuyên mua bán dữ liệu cá nhân. Đổi lại, anh nhận được hàng trăm triệu đồng dưới dạng tiền mã hóa. Việc phát tán dữ liệu này diễn ra âm thầm trong khoảng một tuần, trước khi bị phát hiện. Một số nạn nhân sau đó đã tình cờ nhận ra thông tin cá nhân của mình bị rò rỉ, gây hoang mang và bức xúc lớn trong cộng đồng. - Phát hiện hành vi và truy cứu trách nhiệm hình sự
Ngay sau khi nhận được đơn tố cáo của một nạn nhân là chị Nguyễn Bảo Trân, lực lượng an ninh mạng đã tiến hành xác minh và truy vết kỹ thuật. Kết quả điều tra xác định hành vi truy cập trái phép và phát tán dữ liệu đều do anh Trần Đức Lâm thực hiện. Với chứng cứ rõ ràng, cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án hình sự và bắt tạm giam anh Lâm để điều tra theo Điều 289 Bộ luật Hình sự 2015. - Xét xử và tuyên án
Tại phiên tòa sơ thẩm, anh Trần Đức Lâm bị tuyên phạt 9 năm tù giam, do hành vi xâm nhập trái phép vào phương tiện điện tử, thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng trở lên và gây thiệt hại nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm người khác. Ngoài ra, anh còn bị cấm hành nghề trong lĩnh vực công nghệ thông tin trong 5 năm sau khi chấp hành án tù.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi truy cập trái phép vào hệ thống camera của gia đình hoặc doanh nghiệp là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đời tư và bảo mật dữ liệu. Nếu chỉ dừng lại ở mức độ truy cập, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính đến 50 triệu đồng. Trong trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có yếu tố trục lợi, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên tới 12 năm tù.
