Sử dụng văn bằng, chứng chỉ không hợp pháp là hành vi vi phạm nghiêm trọng, đặc biệt khi người vi phạm đang giữ chức vụ giáo viên, một nghề đòi hỏi chuẩn mực đạo đức và trình độ chuyên môn. Trên thực tế, hành vi sử dụng bằng giả có thể bị xử phạt hành chính trong một số trường hợp nhất định, tùy theo tính chất văn bằng và cách sử dụng. Tuy nhiên, với những trường hợp nghiêm trọng, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Giáo viên sử dụng bằng giả có bị xử phạt hành chính không?
Theo khoản 3 Điều 21 và khoản 1 Điều 23 Nghị định 04/2021/NĐ-CP:
Điều 21. Vi phạm quy định về cấp và quản lý văn bằng, chứng chỉ thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo
...
3. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Cấp văn bằng, chứng chỉ hoặc bản sao văn bằng, chứng chỉ không đúng quy định của pháp luật hiện hành, trừ hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này;
b) Gian lận để được cấp văn bằng, chứng chỉ hoặc bản sao văn bằng, chứng chỉ.
...
Điều 23. Vi phạm quy định về sử dụng và công khai thông tin cấp văn bằng, chứng chỉ thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo
1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Sử dụng văn bằng, chứng chỉ của người khác;
b) Cho người khác sử dụng văn bằng, chứng chỉ của mình;
c) Sử dụng văn bằng, chứng chỉ bị tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung.
...
Trong hệ thống pháp luật hiện hành, hành vi sử dụng văn bằng không hợp pháp không còn được gọi trực tiếp là “sử dụng bằng giả", mà được chia thành các dạng vi phạm cụ thể. Nếu giáo viên dùng thủ đoạn gian dối để được cấp văn bằng, ví dụ như làm giả hồ sơ, khai man quá trình học tập, gian lận khi thi cử, thì sẽ bị xử phạt hành chính theo khoản 3 Điều 21 Nghị định 04/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 30 đến 40 triệu đồng.
Ngoài ra, nếu người sử dụng bằng thật nhưng có hành vi tự ý chỉnh sửa nội dung thông tin ghi trên văn bằng, chẳng hạn như chỉnh sửa năm tốt nghiệp, thay đổi thông tin người cấp, hoặc tẩy xóa điểm số... thì sẽ bị xử phạt theo khoản 1 Điều 23 cùng nghị định, với mức tiền phạt từ 5 đến 10 triệu đồng. Đây là các hành vi bị nghiêm cấm do làm sai lệch giá trị thật của văn bằng, ảnh hưởng đến tính minh bạch trong quản lý nhân sự và tuyển dụng.
Tuy nhiên, những quy định xử phạt này chỉ áp dụng trong trường hợp văn bằng có thật nhưng vi phạm trong quá trình cấp hoặc sử dụng. Nếu giáo viên sử dụng một văn bằng giả hoàn toàn, tức không do bất kỳ cơ quan có thẩm quyền nào cấp, thì hành vi đó không còn thuộc phạm vi xử lý hành chính, mà sẽ bị xem xét xử lý hình sự.
Ví dụ thực tế:
Khởi tố giáo viên ở Bắc Giang vì sử dụng bằng sư phạm giả trong suốt 10 năm
Ảnh từ nguồn Báo Dân Trí
- Phát hiện dấu hiệu sử dụng bằng cấp không hợp pháp
Trong quá trình rà soát hồ sơ giáo viên trên địa bàn, Công an tỉnh Bắc Giang phát hiện một số hồ sơ có nghi vấn sử dụng văn bằng, chứng chỉ không hợp pháp. Sự việc được tập trung điều tra làm rõ từ năm 2024. - Làm rõ hành vi mua và sử dụng bằng, chứng chỉ giả
Kết quả điều tra ban đầu xác định từ năm 2012 đến 2022, đã có 15 giáo viên sử dụng bằng và chứng chỉ giả, gồm bằng cử nhân mang tên Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương, Đại học Sư phạm Hà Nội và nhiều chứng chỉ tin học, ngoại ngữ. Trong đó, 14 người công tác tại huyện Lạng Giang và 1 người tại huyện Yên Thế. - Mục đích sử dụng giấy tờ giả để hợp thức hóa hồ sơ
Những văn bằng, chứng chỉ giả này được các giáo viên sử dụng để nộp trong hồ sơ thi tuyển, xét tuyển, xét nâng lương, xếp ngạch bậc trong ngành giáo dục. Hành vi này đã qua mắt cơ quan tuyển dụng trong một thời gian dài trước khi bị phát hiện. - Khởi tố hình sự hai đối tượng liên quan
Ngày 5/7/2025, Công an tỉnh Bắc Giang ra quyết định khởi tố hai giáo viên là N.T.K.N. (37 tuổi) và T.T.L. (41 tuổi) cùng trú tại huyện Lạng Giang về tội “Làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức” theo Bộ luật Hình sự năm 2015. Đây là hai trường hợp đầu tiên trong số 15 người liên quan bị xử lý hình sự.
Nguồn: Báo Dân Trí
2. Giáo viên sử dụng bằng giả có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 341 Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi bởi khoản 126 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định:
Điều 341. Tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả của cơ quan, tổ chức
1. Người nào làm giả con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác của cơ quan, tổ chức hoặc sử dụng con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ giả thực hiện hành vi trái pháp luật, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 02 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội 02 lần trở lên;
c) Làm từ 02 đến 05 con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác;
d) Sử dụng con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác thực hiện tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng;
đ) Thu lợi bất chính từ 10.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Làm 06 con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác trở lên;
b) Sử dụng con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;
c) Thu lợi bất chính 50.000.000 đồng trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Theo Điều 341 Bộ luật Hình sự, người sử dụng văn bằng giả để phục vụ mục đích trái pháp luật như nộp hồ sơ xin việc, thi tuyển công chức hoặc xét tăng lương có thể bị xử lý hình sự, kể cả khi không trực tiếp làm ra văn bằng đó.
Mức hình phạt thấp nhất là phạt tiền hoặc cải tạo không giam giữ, cao nhất là phạt tù đến 7 năm nếu người vi phạm thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng trở lên hoặc sử dụng văn bằng giả để thực hiện hành vi phạm tội nghiêm trọng.
Ngoài án tù, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền bổ sung từ 5 triệu đến 50 triệu đồng, tùy mức độ vi phạm. Đây là chế tài nhằm răn đe hành vi gian lận trong sử dụng giấy tờ, đặc biệt với những ngành nghề yêu cầu cao về đạo đức và trình độ như giáo viên.
Tình huống giả định:
Sử dụng bằng cử nhân giả để thi tuyển công chức ngành giáo dục
-
Đính kèm bằng giả trong hồ sơ
Nguyễn Hoàng Hưng (sinh năm 1989, trú tại phường Hưng Bình, TP. Vinh, Nghệ An) nộp hồ sơ thi tuyển viên chức giáo dục năm 2021. Trong hồ sơ, anh đính kèm một bằng cử nhân Sư phạm Vật lý mang tên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội – thực chất là văn bằng giả. -
Được tuyển dụng và hưởng lương ngân sách
Vì hồ sơ hợp lệ, anh Hưng trúng tuyển và được phân công giảng dạy tại Trường THCS Lê Lợi. Trong suốt 3 năm, anh nhận lương, phụ cấp và được đề cử đi học nâng cao nghiệp vụ như các giáo viên chính thức khác. -
Bị tố cáo và điều tra
Đầu năm 2025, cơ quan giáo dục nhận được đơn tố giác nặc danh. Quá trình xác minh tại trường đại học cho thấy không có sinh viên nào mang tên Nguyễn Hoàng Hưng từng theo học. Văn bằng được xác định là giả hoàn toàn. -
Khởi tố hình sự theo Điều 341
Công an tỉnh Nghệ An tiến hành điều tra và khởi tố anh Hưng về tội “Sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức”. Tổng số tiền anh Hưng đã hưởng lợi từ hành vi này hơn 260 triệu đồng. Căn cứ điểm c khoản 3 Điều 341 Bộ luật Hình sự 2015, anh đối diện mức án từ 3 đến 7 năm tù do thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng trở lên.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Việc sử dụng bằng giả là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, đặc biệt khi xảy ra trong môi trường giáo dục. Nếu giáo viên sử dụng văn bằng không hợp pháp như chỉnh sửa, mượn bằng hoặc khai gian, họ có thể bị xử phạt hành chính từ 5 đến 40 triệu đồng. Trường hợp sử dụng bằng giả hoàn toàn để trục lợi, người vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án có thể lên tới 7 năm tù.
