Một số người lợi dụng hình thức ăn xin để thực hiện hành vi lừa đảo tài sản. Đây không chỉ là hành vi vi phạm đạo đức mà còn vi phạm pháp luật. Tùy vào mức độ và hậu quả gây ra, người thực hiện hành vi giả dạng ăn xin có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Người giả dạng ăn xin để lừa đảo bị xử phạt hành chính như thế nào?
Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
1. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
c) Dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản hoặc đến thời điểm trả lại tài sản do vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng, mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả;
...
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 và các điểm a, b, c và đ khoản 2 Điều này;
b) Trục xuất người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này.
...
Nếu giả dạng ăn xin nhằm mục đích lừa tiền nhưng giá trị tài sản nhỏ hoặc chưa đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Ngoài hình phạt tiền, còn có thể bị tịch thu tang vật, buộc trả lại tài sản hoặc trục xuất nếu là người nước ngoài.
Tình huống giả định
- Anh Dũng giả dạng ăn xin
Anh Nguyễn Văn Dũng (trú tại phường Long Hồ, tỉnh Thừa Thiên Huế) bắt đầu xuất hiện tại khu vực giao lộ đường Nguyễn Huệ – Hùng Vương, mang theo bảng “vợ bệnh – con đói – xin giúp đỡ”, mặc quần áo cũ rách, giả vờ bị tật nguyền, lê lết xin tiền. - Anh Dũng bị nghi ngờ
Nhiều người đi đường thương cảm và cho tiền, ước tính tổng cộng khoảng 1,5 triệu đồng. Một số người bắt đầu nghi ngờ vì thấy anh Dũng rời khỏi vị trí xin tiền với dáng đi hoàn toàn bình thường. -
Anh Dũng bị lật tẩy chiêu trò
Người dân báo cho Công an phường Vỹ Dạ. Tổ công tác tiến hành kiểm tra, phát hiện anh Dũng hoàn toàn khỏe mạnh, không có khuyết tật như thể hiện. - Anh Dũng bị xử phạt hành chính
Công an lập biên bản vi phạm hành chính, xử phạt 2.500.000 đồng theo điểm c khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Đồng thời, tịch thu tang vật vi phạm (bảng xin tiền, dụng cụ giả tật nguyền), buộc anh Dũng hoàn trả số tiền đã nhận cho các nạn nhân xác minh được.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Giả dạng ăn xin để lừa đảo có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?
Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 174. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
1. Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
d) Tái phạm nguy hiểm;
đ) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
e) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
g) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
c) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
c) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Hành vi giả dạng ăn xin, nếu có thủ đoạn gian dối nhằm lấy tài sản từ người khác và đạt đến mức cấu thành tội phạm, thì người thực hiện sẽ bị truy tố. Mức phạt có thể từ cải tạo không giam giữ đến tù chung thân tùy theo giá trị tài sản và các tình tiết đi kèm.
Tình huống giả định
- Ông Lĩnh cùng hai người khác giả dạng người tàn tật
Ông Trần Văn Lĩnh (trú tại phường Hải Châu, tỉnh Đà Nẵng) cùng hai người khác bàn bạc kế hoạch giả dạng ăn xin để chiếm đoạt tiền của người dân. Nhóm này phân vai, thay phiên nhau hóa trang thành người khuyết tật, mỗi ngày xuất hiện ở các khu đông dân như chợ, bệnh viện. - Ông Lĩnh cùng đồng bọn thu lợi bất chính
Nhóm tổ chức hoạt động đều đặn tại các vỉa hè gần chợ Cồn và chợ Hàn. Các đối tượng mang theo bảng hiệu ghi “bị tai nạn mất việc, cần giúp đỡ”, “mẹ đơn thân, xin tiền nuôi con”, đồng thời thuê trẻ em đứng cạnh để tạo lòng thương hại. Trung bình mỗi ngày thu được 2–3 triệu đồng. -
Cơ quan chức năng tiến hành điều tra
Người dân phản ánh đến công an vì nghi ngờ nhóm có dấu hiệu dàn dựng. Công an phường Hòa Hiệp Bắc lập kế hoạch theo dõi, ghi hình, và bí mật kiểm tra nơi ở trọ của nhóm. - Ông Lĩnh cùng đồng bọn bị bắt quả tang
Lực lượng chức năng bắt quả tang khi các đối tượng đang chia tiền tại một quán nước ven đường. Tang vật thu giữ gồm bảng xin tiền, trang phục hóa trang và một cuốn sổ ghi chép số tiền nhận mỗi ngày. Tổng số tiền chiếm đoạt trong vòng 1 tháng là hơn 80 triệu đồng. - Ông Lĩnh cùng đồng bọn bị khởi tố
Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố vụ án. Cả ba đối tượng bị khởi tố về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo khoản 2 Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 với tình tiết phạm tội có tổ chức và chiếm đoạt trên 50 triệu đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi giả dạng ăn xin để lừa tiền là một hình thức chiếm đoạt tài sản trá hình, gây ảnh hưởng đến trật tự xã hội và lòng tin cộng đồng. Nếu mức độ nhẹ, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt từ từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đồng thời tịch thu tang vật. Trường hợp nghiêm trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt nặng hơn, có thể lên đến tù chung thân.
