Hành vi đốt nhà người khác là hành vi đặc biệt nguy hiểm, có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Nếu hậu quả dẫn đến chết người, người thực hiện sẽ bị xử lý hình sự với mức án rất nghiêm khắc. Trong những trường hợp chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, hành vi này vẫn bị xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật.
1. Đốt nhà gây chết nhiều người bị xử lý ra sao?
Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 123. Tội giết người
Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
...
a) Giết 02 người trở lên;
...
l) Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;
...Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.
Nếu hành vi đốt nhà không chỉ gây thiệt hại tài sản mà còn gây ra cái chết cho nhiều người, thì chắc chắn sẽ không dừng lại ở tội hủy hoại tài sản. Người phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người theo khoản 1 Điều 123, với tình tiết định khung là "giết 2 người trở lên" hoặc "bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người".
Tùy vào mức độ nguy hiểm, hậu quả thực tế, động cơ và nhân thân của người phạm tội, Tòa án có thể tuyên mức án từ 12 năm tù đến tử hình.
Tình huống giả định
Tối ngày 10/4/2025, Lê Văn Dũng (37 tuổi, ngụ tại Quảng Nam) vì mâu thuẫn gia đình đã mang theo 2 can xăng loại 20 lít đến nhà mẹ vợ tại phường An Sơn. Biết trong nhà đang có nhiều người, Dũng vẫn châm lửa đốt với mục đích đe dọa. Ngọn lửa lan nhanh và gây cháy toàn bộ căn nhà ba tầng, làm 11 người tử vong, trong đó có cả trẻ em và người cao tuổi.
Cơ quan điều tra xác định hành vi của Dũng là cố ý thực hiện bằng phương pháp nguy hiểm, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Viện Kiểm sát truy tố Dũng về tội giết người theo điểm a và l khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt tù chung thân hoặc tử hình.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hành vi đốt nhà nhưng chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì bị xử phạt thế nào?
Tại khoản 2 Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP và điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định:
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền tối đa, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính
..
2. Mức phạt tiền quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của cá nhân. Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm, mức phạt tiền gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
...
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cá nhân, tổ chức, trừ trường hợp vi phạm quy định tại điểm b khoản 3 Điều 21 Nghị định này;
...
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 và các điểm a, b, c và đ khoản 2 Điều này;
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
c) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này.
Như vậy, nếu hành vi đốt nhà chỉ gây thiệt hại về tài sản và chưa đến mức bị truy cứu hình sự, thì cá nhân thực hiện sẽ bị xử phạt từ 3 đến 5 triệu đồng, có thể bị tịch thu tang vật (như bật lửa, xăng) và buộc khôi phục tình trạng ban đầu, như bồi thường hoặc sửa chữa phần nhà bị cháy. Nếu người vi phạm là tổ chức, mức phạt sẽ tăng gấp đôi, tức là từ 6 đến 10 triệu đồng.
Tình huống giả định
Anh Hoàng Văn Thái (26 tuổi, ngụ tại Lâm Đồng) trong lúc say rượu đã nổi nóng, mang chai xăng ra phía sau nhà hàng xóm đốt một đống rác gần khu bếp với mục đích "hù dọa". Ngọn lửa không lan vào nhà nhưng làm cháy phần mái che bằng tôn, ước tính thiệt hại 7 triệu đồng.
Do hậu quả không nghiêm trọng và anh Thái cũng chưa từng có tiền án, Công an xã lập biên bản xử phạt hành chính theo điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, phạt 5 triệu đồng, tịch thu can xăng và yêu cầu anh Thái bồi thường toàn bộ phần thiệt hại cho gia đình hàng xóm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi đốt nhà gây chết người là hành vi cực kỳ nguy hiểm và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người với khung hình phạt lên đến tử hình. Trong trường hợp chỉ gây thiệt hại tài sản và chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm vẫn bị xử phạt hành chính và buộc khắc phục hậu quả. Mức xử lý sẽ phụ thuộc vào hậu quả thực tế và tính chất nguy hiểm của hành vi.
