Trong quá trình hoạt động, chủ doanh nghiệp tư nhân có thể điều chỉnh quy mô vốn đầu tư hoặc cân nhắc chuyển đổi loại hình doanh nghiệp để phù hợp với định hướng kinh doanh. Pháp luật cho phép giảm vốn trong một số trường hợp nhưng kèm theo thủ tục bắt buộc. Đồng thời, doanh nghiệp tư nhân cũng có thể chuyển đổi thành công ty cổ phần nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định.
1. Chủ doanh nghiệp tư nhân giảm vốn đầu tư có cần đăng ký với cơ quan đăng ký kinh doanh không?
Khoản 3 Điều 189 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định như sau:
Điều 189. Vốn đầu tư của chủ doanh nghiệp tư nhân
...
3. Trong quá trình hoạt động, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền tăng hoặc giảm vốn đầu tư của mình vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Việc tăng hoặc giảm vốn đầu tư của chủ doanh nghiệp tư nhân phải được ghi chép đầy đủ vào sổ kế toán. Trường hợp giảm vốn đầu tư xuống thấp hơn vốn đầu tư đã đăng ký thì chủ doanh nghiệp tư nhân chỉ được giảm vốn sau khi đã đăng ký với Cơ quan đăng ký kinh doanh.
...
Theo đó, chủ doanh nghiệp tư nhân có thể tự điều chỉnh vốn đầu tư trong quá trình hoạt động, nhưng khi muốn giảm vốn xuống thấp hơn mức đã đăng ký ban đầu, thì phải thực hiện thủ tục đăng ký với Phòng Đăng ký kinh doanh nơi doanh nghiệp đặt trụ sở. Đây là quy định nhằm đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm tài chính và tránh rủi ro cho đối tác, người lao động và cơ quan quản lý.
Việc giảm vốn nhưng không đăng ký đúng thủ tục có thể dẫn đến việc bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị coi là cung cấp thông tin sai lệch trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Trường Vũ là chủ doanh nghiệp tư nhân Minh Hòa hoạt động trong lĩnh vực phân phối vật liệu xây dựng tại TP. Cần Thơ. Ban đầu anh đăng ký vốn đầu tư là 3 tỷ đồng. Tuy nhiên, do tình hình kinh doanh không thuận lợi, anh Vũ muốn giảm vốn đầu tư xuống còn 1,8 tỷ đồng để thu hẹp hoạt động kinh doanh. Anh đã cập nhật sổ kế toán nội bộ nhưng không thông báo cho Phòng Đăng ký kinh doanh.
Trong lần kiểm tra định kỳ, cơ quan chức năng phát hiện vốn thực tế thấp hơn vốn đã đăng ký trong hồ sơ doanh nghiệp. Anh Vũ bị nhắc nhở và buộc phải thực hiện thủ tục đăng ký điều chỉnh vốn theo đúng quy định tại khoản 3 Điều 189 Luật Doanh nghiệp 2020 trước khi tiếp tục hoạt động với mức vốn mới.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Doanh nghiệp tư nhân có được chuyển đổi thành công ty cổ phần không?
Khoản 1 Điều 205 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định như sau:
Điều 205. Chuyển đổi doanh nghiệp tư nhân thành công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh
1. Doanh nghiệp tư nhân có thể chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần hoặc công ty hợp danh theo quyết định của chủ doanh nghiệp tư nhân nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau đây:
a) Doanh nghiệp được chuyển đổi phải có đủ các điều kiện theo quy định tại khoản 1 Điều 27 của Luật này;
b) Chủ doanh nghiệp tư nhân cam kết bằng văn bản chịu trách nhiệm cá nhân bằng toàn bộ tài sản của mình đối với tất cả khoản nợ chưa thanh toán và cam kết thanh toán đủ số nợ khi đến hạn;
c) Chủ doanh nghiệp tư nhân có thỏa thuận bằng văn bản với các bên của hợp đồng chưa thanh lý về việc công ty được chuyển đổi tiếp nhận và tiếp tục thực hiện các hợp đồng đó;
d) Chủ doanh nghiệp tư nhân cam kết bằng văn bản hoặc có thỏa thuận bằng văn bản với các thành viên góp vốn khác về việc tiếp nhận và sử dụng lao động hiện có của doanh nghiệp tư nhân....
Theo quy định trên, doanh nghiệp tư nhân hoàn toàn có thể chuyển đổi thành công ty cổ phần nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý, bao gồm điều kiện về hồ sơ, ngành nghề, tên doanh nghiệp và nghĩa vụ tài chính. Bên cạnh đó, chủ doanh nghiệp tư nhân còn phải cam kết chịu trách nhiệm với các khoản nợ chưa thanh toán và có văn bản thỏa thuận rõ ràng với đối tác, lao động và các thành viên góp vốn (nếu có).
Việc chuyển đổi giúp doanh nghiệp mở rộng mô hình quản lý, thu hút thêm nhà đầu tư và tạo điều kiện gọi vốn hiệu quả hơn. Tuy nhiên, quá trình này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý, kế toán và cam kết tài chính để tránh rủi ro pháp lý về sau.
Tình huống giả định
Chị Lê Thanh Ngân là chủ doanh nghiệp tư nhân Phúc Hòa, chuyên sản xuất nông sản sạch tại tỉnh Đồng Tháp. Sau 5 năm hoạt động hiệu quả và có nhu cầu mở rộng quy mô, chị Ngân quyết định chuyển đổi doanh nghiệp thành công ty cổ phần để huy động vốn đầu tư từ các đối tác và nâng cao uy tín thương hiệu.
Chị đã chuẩn bị hồ sơ đăng ký chuyển đổi, cam kết thanh toán toàn bộ khoản nợ hiện tại, đồng thời có văn bản thỏa thuận với các bên liên quan như ngân hàng, khách hàng chưa thanh lý hợp đồng và người lao động. Sau khi hoàn tất các thủ tục theo quy định tại Điều 205 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp của chị được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp dưới loại hình công ty cổ phần.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong quá trình hoạt động, nếu chủ doanh nghiệp tư nhân muốn giảm vốn xuống thấp hơn mức đã đăng ký thì bắt buộc phải đăng ký với cơ quan đăng ký kinh doanh. Ngoài ra, doanh nghiệp tư nhân cũng có thể chuyển đổi thành công ty cổ phần nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý, tài chính và thỏa thuận liên quan. Việc tuân thủ đúng quy định giúp doanh nghiệp hoạt động minh bạch, an toàn và thuận lợi khi mở rộng quy mô kinh doanh.
