Đình công có được xem là quyền hợp pháp của người lao động?

Đình công là việc người lao động ngừng việc tập thể để đòi quyền lợi. Theo Bộ luật Lao động 2019, đình công được thừa nhận là một phương thức hợp pháp, nhưng chỉ trong những điều kiện rất cụ thể. Trước hết, phải là tranh chấp lao động tập thể về lợi ích, các bước thương lượng hoặc hòa giải phải được thực hiện, và tổ chức đình công phải là tổ chức đại diện người lao động hợp pháp. Nếu vi phạm các quy định này, đình công có thể bị coi là không hợp pháp.

1. Khi nào đình công là quyền hợp pháp? 

Căn cứ vào Điều 199 Luật Lao động 2019 quy định cụ thể như sau: 

 Luật Lao động 2019

Điều 199. Trường hợp người lao động có quyền đình công
1. Tổ chức đại diện người lao động là bên tranh chấp lao động tập thể về lợi ích có quyền tiến hành thủ tục quy định tại các điều 200, 201 và 202 của Bộ luật này để đình công trong trường hợp sau đây:

2. Hòa giải không thành hoặc hết thời hạn hòa giải quy định tại khoản 2 Điều 188 của Bộ luật này mà hòa giải viên lao động không tiến hành hòa giải;

3. Ban trọng tài lao động không được thành lập hoặc thành lập nhưng không ra quyết định giải quyết tranh chấp hoặc người sử dụng lao động là bên tranh chấp không thực hiện quyết định giải quyết tranh chấp của Ban trọng tài lao động.

Đầu tiên, loại hình tranh chấp phải thuộc loại tranh chấp lao động tập thể về lợi ích, tức là yêu cầu người lao động đòi hỏi điều kiện lao động mới so với hiện tại (ví dụ lương, thời giờ làm việc, phúc lợi). Trước khi đình công, các bên phải thực hiện hòa giải (qua hòa giải viên lao động) theo quy định của Bộ luật. Nếu hòa giải không thành hoặc nếu bên yêu cầu hòa giải đã không được tổ chức hòa giải, hoặc trọng tài lao động không thực hiện hoặc người sử dụng lao động không tuân theo quyết định của Ban trọng tài lao động, thì tổ chức lao động có thể khởi động quyền đình công. Để việc đình công hợp pháp phải có tổ chức đại diện người lao động hợp pháp làm chủ trì, có sự lãnh đạo, có thông báo, có trình tự lấy ý kiến tập thể người lao động.

Tình huống giả định 

Công nhân công ty sản xuất Bebe đình công hợp pháp.

• Công ty Bebe chuyên sản xuất hàng may mặc tại tỉnh Hưng Yên quản lý rất nhiều người lao động.
  Công ty Bebe đặt tại tỉnh Hưng Yên, chuyên sản xuất hàng may mặc. Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động chuẩn, có công đoàn cơ sở đại diện.

• Nhân viên tại Công ty Bebe yêu cầu công ty tăng lương tối thiểu cho họ và tiền thưởng làm thêm giờ. Người lao động đề nghị tăng lương tối thiểu vùng và cải thiện tiền thưởng làm thêm giờ. Người sử dụng lao động từ chối hoặc đề xuất cải thiện rất yếu.

• Tranh chấp xảy ra và các bên đã tiến hành tổ chức phiên hòa giải nhưng không thành.
  Tổ chức đại diện người lao động tại công ty làm đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp lao động tập thể về lợi ích. Hòa giải viên lao động được chỉ định nhưng hòa giải không thành sau thời hạn theo luật.

• Nhân viên Công ty Bebe tiến hành đình công.
  Do hòa giải không thành và trọng tài không giải quyết, công đoàn cơ sở tổ chức đình công theo đúng trình tự là lấy ý kiến người lao động, thông báo đình công cho người sử dụng lao động và cho cơ quan quản lý nhà nước. Đình công được xem là hợp pháp; người lao động được bảo vệ quyền lợi theo luật; công ty phải thương thảo lại với công đoàn để đáp ứng một số yêu cầu hợp lý.

(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa) 

2. Khi nào đình công không được xem là hợp pháp? 

Căn cứ vào Điều 204 Luật Lao động 2019 quy định cụ thể như sau: 

 Luật Lao động 2019

Điều 204. Trường hợp đình công bất hợp pháp
1. Không thuộc trường hợp được đình công quy định tại Điều 199 của Bộ luật này.

2. Không do tổ chức đại diện người lao động có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công.

3. Vi phạm các quy định về trình tự, thủ tục tiến hành đình công theo quy định của Bộ luật này.

4. Khi tranh chấp lao động tập thể đang được cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết theo quy định của Bộ luật này.

5. Tiến hành đình công trong trường hợp không được đình công quy định tại Điều 209 của Bộ luật này.

6. Khi đã có quyết định hoãn hoặc ngừng đình công của cơ quan có thẩm quyền theo quy định tại Điều 210 của Bộ luật này.

Nếu tranh chấp không phải tranh chấp tập thể về lợi ích thì không được quyền đình công theo luật. Ví dụ nếu tranh chấp là về việc thực thi nội quy lao động cá nhân hoặc tranh chấp cá nhân, việc đình công không được phép. Nếu hòa giải chưa được tiến hành hoặc bên lao động chưa tuân thủ thời hạn hoặc trình tự hòa giải theo luật, mà tự ý đình công thì đình công đó là trái pháp luật. Nếu tổ chức đình công không phải là tổ chức đại diện người lao động hợp pháp hoặc không có quyền thương lượng tập thể thì đình công đó có thể bị coi là không hợp lệ. 

Tình huống giả định 

Công nhân ở Nhà máy may Bejun đình công bất hợp pháp.

• Nhân viên của nhà máy may Bejun, tỉnh Phú Thọ phản ánh mức lương làm thêm giờ quá thấp và đề nghị được tăng tiền lương làm thêm giờ.
  Nhà máy Bejun có khoảng 150 công nhân làm việc trong dây chuyền sản xuất. Công nhân phản ánh mong muốn mức lương giờ làm thêm cao hơn, nhưng quản lý nhà máy chưa đáp ứng yêu cầu tăng lương, người lao động từ chối làm thêm.

• Phía công đoàn của Công ty Bejun đã gửi yêu cầu hòa giải.
  Tập thể công nhân (do Công đoàn cơ sở đứng ra) gửi yêu cầu hòa giải lao động tập thể với người sử dụng lao động theo quy định. Hòa giải viên được chỉ định và thời hạn hòa giải là 30 ngày. Tuy nhiên, suốt thời gian đó, người sử dụng lao động không tham gia hòa giải.

• Nhân viên của công ty Bejun tổ chức đình công.
  Sau 15 ngày kể từ khi gửi yêu cầu hòa giải (chưa hết thời hạn 30 ngày), công đoàn cơ sở chủ động kêu gọi công nhân ngừng việc để đình công, không đợi hết thời hạn hòa giải. Không có quyết định trọng tài lao động được thành lập.

• Nhân viên của công ty Bejun đã vi phạm trình tự luật định và bị Tòa án tuyên đây là một cuộc đình công bất hợp pháp.
  Cuộc đình công diễn ra mà không đủ các bước theo Bộ luật Lao động 2019: chưa hết hạn hòa giải, chưa lập trọng tài, chưa có thông báo chính thức với cơ quan quản lý nhà nước lao động. Tòa án tuyên cuộc đình công là bất hợp pháp, công nhân phải chấm dứt đình công và trở lại làm việc. Những người lao động tham gia đình công có thể bị xử lý kỷ luật lao động (như khiển trách hoặc kéo dài thời hạn xét nâng lương), và tổ chức công đoàn cơ sở phải bồi thường thiệt hại cho nhà máy nếu có hư hỏng thiết bị, thiệt hại do đình công.

(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa) 

Kết luận 

Đình công là quyền hợp pháp của người lao động trong Bộ luật Lao động 2019 nếu thuộc tranh chấp lao động tập thể về lợi ích, đã trải qua hòa giải hoặc trọng tài, và tổ chức đình công là tổ chức đại diện người lao động hợp pháp. Nếu không đáp ứng các điều kiện này,  việc đình công có thể bị coi là trái pháp luật. Việc quy định này nhằm tạo sự cân bằng giữa quyền bảo vệ lợi ích người lao động và giữ gìn trật tự, ổn định trong sản xuất, kinh doanh, xã hội.