Điều kiện để cá nhân trở thành người giám hộ là gì?

Trong các quan hệ dân sự, không phải ai cũng có đầy đủ năng lực để tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Vì vậy, pháp luật quy định cơ chế giám hộ để hỗ trợ cho người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Để đảm bảo việc giám hộ được thực hiện đúng đắn, Bộ luật Dân sự 2015 đặt ra những điều kiện chặt chẽ đối với cá nhân muốn trở thành người giám hộ.

1. Giám hộ là gì?

Căn cứ theo khoản 1 Điều 46 Bộ luật Dân sự 2015:

Bộ luật Dân sự 2015

Điều 46. Giám hộ

1. Giám hộ là việc cá nhân, pháp nhân được luật quy định, được Ủy ban nhân dân cấp xã cử, được Tòa án chỉ định hoặc được quy định tại khoản 2 Điều 48 của Bộ luật này (sau đây gọi chung là người giám hộ) để thực hiện việc chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi (sau đây gọi chung là người được giám hộ).

...

Như vậy, giám hộ là một cơ chế pháp lý nhằm bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho những đối tượng yếu thế. Người giám hộ có thể do pháp luật chỉ định, do cơ quan nhà nước đề cử, hoặc do thỏa thuận theo quy định. Vai trò của họ là đại diện hợp pháp, đưa ra các quyết định thay cho người được giám hộ trong phạm vi pháp luật cho phép.

Tình huống giả định

• Người chưa thành niên cần có giám hộ
  Em Nguyễn Minh Khang (14 tuổi, cư trú tại Phường Nhiêu Lộc, TP. Hồ Chí Minh) mồ côi cả cha lẫn mẹ.

• UBND phường chỉ định người giám hộ
  Để bảo vệ quyền lợi của Khang, UBND Phường Nhiêu Lộc, TP. Hồ Chí Minh đã chỉ định bác ruột của em là ông Nguyễn Văn Hùng làm người giám hộ.

• Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh công nhận việc giám hộ
  Khi phát sinh tranh chấp liên quan đến tài sản thừa kế của Khang, Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh xác định ông Hùng là người giám hộ hợp pháp và có quyền đại diện cho Khang tham gia tố tụng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Điều kiện để cá nhân trở thành người giám hộ là gì?

Căn cứ theo Điều 49 Bộ luật Dân sự 2015:

Bộ luật Dân sự 2015

Điều 49. Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ
Cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:

1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ;

2. Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ;

3. Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác;

4. Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.

Điều kiện này nhằm đảm bảo người giám hộ thực sự có khả năng và tư cách bảo vệ quyền lợi cho người được giám hộ. Việc loại trừ những cá nhân có tiền án về các tội xâm phạm nghiêm trọng, hoặc bị hạn chế quyền với con, thể hiện sự chặt chẽ trong việc lựa chọn người giám hộ. Điều đó giúp tránh tình trạng lạm dụng, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của người được giám hộ.

Tình huống giả định

• Xem xét đủ điều kiện làm người giám hộ
  Ngày 15/7/2025, bà Trần Thị Hòa (45 tuổi, cư trú tại Phường Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội) được đề nghị làm giám hộ cho cháu ruột mồ côi.

• Xác minh điều kiện pháp lý và đạo đức
  UBND Phường Hoàn Kiếm xác minh bà Hòa có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có tư cách đạo đức tốt, không có án tích và không bị hạn chế quyền đối với con.

• Tòa án nhân dân khu vực 1 –  Hà Nội công nhận tư cách giám hộ
  Khi phát sinh tranh chấp về di sản của cháu, Tòa án nhân dân khu vực 1 – Hà Nội xác nhận bà Hòa đủ điều kiện làm giám hộ và có quyền đại diện hợp pháp.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Giám hộ là cơ chế pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người gặp khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Cá nhân muốn làm người giám hộ phải đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt về năng lực hành vi, đạo đức và không bị cấm theo Bộ luật Dân sự.