Trong nhiều doanh nghiệp, hoạt động từ thiện được tổ chức nhằm lan tỏa giá trị tích cực đến cộng đồng. Tuy nhiên, thực tế vẫn xảy ra tình trạng công ty tự ý trừ lương người lao động để đóng góp mà không có sự đồng thuận trước. Hành vi này không chỉ vi phạm nguyên tắc trả lương mà còn bị coi là xâm phạm quyền chi tiêu của người lao động. Nếu người sử dụng lao động cố tình khấu trừ lương trái phép, họ có thể bị xử phạt hành chính và buộc phải hoàn trả đầy đủ số tiền bị trừ.
1. Công ty có được trừ lương người lao động để làm từ thiện không?
Căn cứ Điều 94 và Điều 102 của Bộ luật Lao động 2019 quy định:
Điều 94. Nguyên tắc trả lương
1. Người sử dụng lao động phải trả lương trực tiếp, đầy đủ, đúng hạn cho người lao động. Trường hợp người lao động không thể nhận lương trực tiếp thì người sử dụng lao động có thể trả lương cho người được người lao động ủy quyền hợp pháp.
2. Người sử dụng lao động không được hạn chế hoặc can thiệp vào quyền tự quyết chi tiêu lương của người lao động; không được ép buộc người lao động chi tiêu lương vào việc mua hàng hóa, sử dụng dịch vụ của người sử dụng lao động hoặc của đơn vị khác mà người sử dụng lao động chỉ định.
...
Điều 102. Khấu trừ tiền lương
1. Người sử dụng lao động chỉ được khấu trừ tiền lương của người lao động để bồi thường thiệt hại do làm hư hỏng dụng cụ, thiết bị, tài sản của người sử dụng lao động theo quy định tại Điều 129 của Bộ luật này.
2. Người lao động có quyền được biết lý do khấu trừ tiền lương của mình.
3. Mức khấu trừ tiền lương hằng tháng không được quá 30% tiền lương thực trả hằng tháng của người lao động sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân.
Tiền lương là thu nhập chính và hợp pháp của người lao động. Khi đã hoàn thành công việc, họ có quyền nhận đủ và đúng thời hạn lương đã thỏa thuận trong hợp đồng. Việc chi tiêu số tiền đó là quyền tự quyết cá nhân, không tổ chức, cá nhân nào, kể cả người sử dụng lao động, được phép can thiệp hay ép buộc dưới bất kỳ hình thức nào.
Theo Điều 94 Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động không chỉ có trách nhiệm trả lương đầy đủ, đúng hạn mà còn không được phép ép người lao động chi tiêu lương cho mục đích ngoài ý muốn, bao gồm việc đóng góp từ thiện do công ty tổ chức. Việc công ty tự ý khấu trừ một phần lương hàng tháng của nhân viên để đưa vào quỹ từ thiện, dù là với mục đích tốt, vẫn vi phạm quyền chi tiêu cá nhân của người lao động.
Điều 102 của luật này cũng giới hạn rất rõ các trường hợp được phép khấu trừ lương chỉ áp dụng khi người lao động làm hư hỏng tài sản và phải bồi thường, và mức khấu trừ không được vượt quá 30% lương thực lĩnh sau khi đã trừ bảo hiểm và thuế. Ngoài tình huống đó, mọi hình thức khấu trừ lương khác đều bị coi là trái luật.
Tình huống giả định:
Doanh nghiệp trừ lương nhân viên làm từ thiện mà không xin ý kiến
-
Thông báo đóng góp từ thiện qua bảng lương
Công ty TNHH Thành Công có trụ sở tại Phường Hiến Nam, TP. Hưng Yên tổ chức chương trình “Tháng vàng nhân ái” nhằm ủng hộ trẻ em vùng cao. Thay vì kêu gọi tự nguyện, công ty ra thông báo nội bộ trừ trực tiếp 200.000 đồng vào lương tháng 6/2025 của toàn bộ nhân viên để chuyển vào quỹ từ thiện, không kèm theo bất kỳ biểu mẫu đồng thuận nào. -
Phản ứng từ người lao động
Một số nhân viên tại phòng kế toán và sản xuất phát hiện việc lương tháng bị khấu trừ bất ngờ, dù không hề ký cam kết tham gia. Khi hỏi lại bộ phận hành chính, họ được trả lời đây là “chủ trương tập thể vì mục đích nhân đạo”. Không đồng ý với cách làm này, các nhân viên gửi đơn phản ánh đến Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thành phố Hưng Yên. -
Kết luận của cơ quan chức năng
Sau buổi làm việc với đại diện công ty, cơ quan chức năng xác định hành vi trừ lương của công ty là trái quy định tại Điều 94 và 102 Bộ luật Lao động 2019, vì không có thỏa thuận và không thuộc trường hợp được phép khấu trừ. Công ty được yêu cầu hoàn trả lại toàn bộ số tiền bị trừ cho người lao động trong vòng 7 ngày, đồng thời phải tổ chức lại hoạt động kêu gọi từ thiện theo hình thức tự nguyện đúng luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Công ty bị xử phạt thế nào nếu tự ý trừ lương người lao động trái luật?
Căn cứ khoản 2 và điểm a khoản 5 Điều 17 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định:
Điều 17. Vi phạm quy định về tiền lương
...
2. Phạt tiền đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi: Trả lương không đúng hạn theo quy định của pháp luật; không trả hoặc trả không đủ tiền lương cho người lao động theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động; không trả hoặc trả không đủ tiền lương làm thêm giờ; không trả hoặc trả không đủ tiền lương làm việc vào ban đêm; không trả hoặc trả không đủ tiền lương ngừng việc cho người lao động theo quy định của pháp luật; hạn chế hoặc can thiệp vào quyền tự quyết chi tiêu lương của người lao động; ép buộc người lao động chi tiêu lương vào việc mua hàng hóa, sử dụng dịch vụ của người sử dụng lao động hoặc của đơn vị khác mà người sử dụng lao động chỉ định; khấu trừ tiền lương của người lao động không đúng quy định của pháp luật; không trả hoặc trả không đủ tiền lương theo quy định cho người lao động khi tạm thời chuyển người lao động sang làm công việc khác so với hợp đồng lao động hoặc trong thời gian đình công; không trả hoặc trả không đủ tiền lương của người lao động trong những ngày chưa nghỉ hằng năm hoặc chưa nghỉ hết số ngày nghỉ hằng năm khi người lao động thôi việc, bị mất việc làm; không tạm ứng hoặc tạm ứng không đủ tiền lương cho người lao động trong thời gian bị tạm đình chỉ công việc theo quy định của pháp luật; không trả đủ tiền lương cho người lao động cho thời gian bị tạm đình chỉ công việc trong trường hợp người lao động không bị xử lý kỷ luật lao động theo một trong các mức sau đây:
a) Từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với vi phạm từ 01 người đến 10 người lao động;
b) Từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với vi phạm từ 11 người đến 50 người lao động;
c) Từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với vi phạm từ 51 người đến 100 người lao động;
d) Từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với vi phạm từ 101 người đến 300 người lao động;
đ) Từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với vi phạm từ 301 người lao động trở lên.
...
5. Biện pháp khắc phục hậu quả
a) Buộc người sử dụng lao động trả đủ tiền lương cộng với khoản tiền lãi của số tiền lương chậm trả, trả thiếu cho người lao động tính theo mức lãi suất tiền gửi không kỳ hạn cao nhất của các ngân hàng thương mại nhà nước công bố tại thời điểm xử phạt đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều này;
...
Pháp luật lao động hiện hành xác định rất rõ các giới hạn cho phép trong việc khấu trừ lương người lao động. Nếu doanh nghiệp cố tình vượt quá giới hạn đó, chẳng hạn như tự ý trừ lương vì mục đích nội bộ, dù là hoạt động từ thiện, khuyến khích tiêu dùng nội bộ hay vì bất kỳ lý do nào không được quy định trong luật, đều được xem là hành vi vi phạm pháp luật.
Khoản 2 Điều 17 Nghị định 12/2022/NĐ-CP đưa ra mức xử phạt cụ thể theo số lượng người lao động bị ảnh hưởng. Cụ thể, nếu chỉ vi phạm với một nhóm nhỏ dưới 10 người, mức phạt sẽ từ 5 đến 10 triệu đồng. Nhưng nếu phạm vi vi phạm lớn hơn, ảnh hưởng đến hàng trăm người lao động, mức phạt có thể lên tới 50 triệu đồng. Trường hợp doanh nghiệp là tổ chức (không phải cá nhân), mức phạt sẽ bị gấp đôi, tức tối đa 100 triệu đồng.
Không chỉ bị phạt tiền, doanh nghiệp còn phải hoàn trả đầy đủ số tiền đã trừ trái phép, đồng thời phải trả thêm khoản tiền lãi tính theo lãi suất tiền gửi không kỳ hạn cao nhất tại thời điểm bị xử phạt.
Tình huống giả định:
Công ty bị xử phạt vì khấu trừ lương trái phép hàng trăm nhân viên
-
Chính sách khấu trừ nội bộ không đúng luật
Công ty CP Phát triển Việt Á đặt trụ sở tại Phường Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk ban hành thông báo về việc “tự động trích 1% lương tháng của toàn bộ nhân viên để đóng góp vào Quỹ Vì cộng đồng”. Thông báo được gửi qua email nội bộ, không đi kèm biểu mẫu xin ý kiến, không có sự thỏa thuận trong hợp đồng lao động. -
Phát hiện vi phạm sau phản ánh tập thể
Sau khi bảng lương tháng 5/2025 được chốt, nhiều nhân viên trong khối kỹ thuật và chăm sóc khách hàng phát hiện khoản “trừ từ thiện” xuất hiện trong bảng lương. Nhận thấy việc làm này không hợp lý, nhóm hơn 20 người đã gửi đơn tập thể đến Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đắk Lắk để yêu cầu kiểm tra. -
Quyết định xử phạt từ cơ quan chức năng
Kết quả kiểm tra cho thấy có tổng cộng 246 người bị trừ lương trái quy định. Căn cứ Điều 17 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, cơ quan chức năng quyết định xử phạt công ty 30 triệu đồng, buộc công ty hoàn trả toàn bộ số tiền đã trừ cùng với khoản lãi phát sinh theo lãi suất ngân hàng trong vòng 15 ngày. Đồng thời yêu cầu công ty hủy bỏ ngay chính sách trích lương bắt buộc dưới bất kỳ hình thức nào nếu không có thỏa thuận hợp pháp từ người lao động.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Tiền lương là quyền lợi chính đáng và tối thiểu mà người lao động được hưởng sau quá trình làm việc. Công ty không được tự ý trừ lương người lao động để đóng góp từ thiện nếu không có sự đồng ý trước, vì hành vi này vi phạm nguyên tắc chi trả lương và quyền tự quyết tài sản. Nếu doanh nghiệp cố tình trừ lương trái quy định, mức phạt có thể lên đến 50 triệu đồng đối với cá nhân, và gấp đôi với tổ chức, đồng thời phải hoàn trả đầy đủ số tiền đã bị trừ cùng lãi suất phát sinh.
