Người nhiễm HIV được pháp luật bảo vệ quyền riêng tư về tình trạng bệnh của mình. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn có không ít trường hợp bị tiết lộ thông tin cá nhân trái phép. Hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức mà còn có thể bị xử phạt theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Người nhiễm HIV có được giữ bí mật tình trạng bệnh trong mọi trường hợp không?
Điều 4 Luật Phòng, chống HIV/AIDS 2006 quy định như sau:
Luật Phòng, chống HIV/AIDS 2006
Điều 4. Quyền và nghĩa vụ của người nhiễm HIV
1. Người nhiễm HIV có các quyền sau đây:
...
d) Được giữ bí mật riêng tư liên quan đến HIV/AIDS;
...
2. Người nhiễm HIV có các nghĩa vụ sau đây:
...
b) Thông báo kết quả xét nghiệm HIV dương tính của mình cho vợ, chồng hoặc cho người chuẩn bị kết hôn với mình biết;
...
Người nhiễm HIV có quyền được bảo vệ danh tính và tình trạng sức khỏe của mình. Tuy nhiên, họ cũng có trách nhiệm thông báo tình trạng HIV dương tính cho một số đối tượng thân thiết như vợ, chồng, người dự định kết hôn…
Tình huống giả định
- Anh Tùng phát hiện bản thân bị HIV
Anh Lê Thanh Tùng, 32 tuổi, trú tại phường Tân Ninh, tỉnh Tây ninh, đi khám sức khỏe tổng quát tại một bệnh viện đa khoa trung ương. Sau khi thực hiện xét nghiệm máu chuyên sâu, anh được bác sĩ thông báo có kết quả HIV dương tính. Bác sĩ tư vấn rõ ràng về quyền được giữ bí mật thông tin cũng như nghĩa vụ pháp lý cần thực hiện. - Anh Tùng thông báo cho bạn gái
Sau khi trấn tĩnh tinh thần, anh Tùng chủ động thông báo tình trạng bệnh của mình với bạn gái là chị Nguyễn Thị Phương – người đang chuẩn bị kết hôn với anh trong tháng tới. Dù rất sốc, nhưng chị Phương cảm ơn anh vì sự thẳng thắn, đồng thời quyết định lùi ngày cưới để hai người có thêm thời gian suy nghĩ và tham vấn bác sĩ chuyên khoa. -
Anh Tuấn thực hiện các thủ tục cần thiết
Anh Tùng cũng gửi văn bản thông báo đến bác sĩ điều trị trực tiếp tại bệnh viện để phối hợp xây dựng phác đồ điều trị lâu dài. Việc tuân thủ đúng quy định về nghĩa vụ thông báo của người nhiễm HIV giúp đảm bảo an toàn cho người thân và góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, không xảy ra sự cố pháp lý hay xâm phạm quyền riêng tư.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cố ý công khai tên và hình ảnh người nhiễm HIV bị xử phạt bao nhiêu tiền?
Điều 4, Điều 19 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 19. Vi phạm quy định về thông tin, giáo dục, truyền thông trong phòng, chống HIV/AIDS
...
4. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV khi chưa được sự đồng ý của người đó, trừ trường hợp thực hiện việc phản hồi thông tin trong hoạt động giám sát dịch tễ học HIV/AIDS và thông báo kết quả xét nghiệm HIV theo quy định của pháp luật.
5. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
c) Buộc xin lỗi trực tiếp người nhiễm HIV, thành viên gia đình người nhiễm HIV và cải chính thông tin công khai trên phương tiện thông tin đại chúng nơi người nhiễm HIV sinh sống liên tục trong 03 ngày theo quy định của pháp luật đối với hành vi quy định tại điểm c khoản 3 và khoản 4 Điều này, trừ trường hợp người nhiễm HIV không đồng ý xin lỗi công khai.
...
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
5. Mức phạt tiền được quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt tiền đối với cá nhân. Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Khoản 4 và 5 Điều 19 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định người công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV khi chưa được đồng ý sẽ bị phạt tiền từ 15 triệu đến 20 triệu đồng. Nếu người vi phạm là tổ chức, mức phạt gấp đôi (30–40 triệu đồng). Ngoài ra, người vi phạm còn bị buộc xin lỗi trực tiếp, cải chính công khai trên phương tiện thông tin đại chúng trong 3 ngày liên tiếp, trừ khi người nhiễm HIV không đồng ý xin lỗi công khai.
Tình huống giả định
- Chị Hạnh thấy kết quả xét nghiệm HIV của bệnh nhân
Chị Nguyễn Thị Hạnh, làm việc tại một phòng khám tư ở phường Vỹ Dạ, tỉnh Thừa Thiên Huế, vô tình nhìn thấy kết quả xét nghiệm HIV dương tính của một bệnh nhân nam tên Lê Văn Thành (32 tuổi) trên hệ thống lưu trữ nội bộ của phòng khám. - Chị Hạnh công khai thông tin của bệnh nhân
Chị Hạnh đã đăng tải lên Facebook cá nhân hình ảnh phiếu xét nghiệm của anh Thành kèm theo thông tin đầy đủ họ tên, năm sinh và địa chỉ. Bài viết nhanh chóng lan truyền, thu hút nhiều bình luận kỳ thị. -
Chị Hạnh bị phản ánh
Anh Thành phát hiện thông tin cá nhân bị tiết lộ, đã đến gặp lãnh đạo phòng khám yêu cầu làm rõ và gửi đơn phản ánh lên UBND phường Vỹ Dạ. - Chị Hạnh bị xử phạt hành chính
UBND phường phối hợp với Thanh tra Sở Y tế lập biên bản vi phạm hành chính đối với chị Hạnh về hành vi công khai trái phép thông tin người nhiễm HIV. Chị Hạnh bị phạt 17 triệu đồng, đồng thời buộc đăng bài xin lỗi và cải chính công khai liên tục 3 ngày trên trang cá nhân, theo quy định tại Nghị định 117/2020/NĐ-CP.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc bảo vệ thông tin cá nhân của người nhiễm HIV là nguyên tắc quan trọng trong pháp luật và đạo đức xã hội. Người nhiễm HIV có quyền giữ bí mật về tình trạng sức khỏe của mình, đồng thời phải thực hiện một số nghĩa vụ thông báo trong những trường hợp bắt buộc. Nếu ai đó cố ý công khai tên, địa chỉ, hình ảnh của người nhiễm HIV mà không được sự đồng ý, có thể bị phạt hành chính đến 20 triệu đồng và buộc cải chính, xin lỗi công khai.
