Xuất khẩu lao động đã trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều người Việt nhằm tìm kiếm cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập và cải thiện cuộc sống. Dù pháp luật chưa có khái niệm chính thức, nhưng hoạt động này được quy định rõ trong Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Theo đó, người lao động có thể ra nước ngoài làm việc thông qua nhiều hình thức khác nhau như hợp tác giữa doanh nghiệp và tổ chức, theo thỏa thuận quốc tế, hoặc ký hợp đồng trực tiếp với phía sử dụng lao động ở nước ngoài.
1. Xuất khẩu lao động là gì?
Căn cứ khoản 1 Điều 3 Luật Người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 2020:
Luật Người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 2020
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là công dân Việt Nam từ đủ 18 tuổi trở lên cư trú tại Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo quy định của Luật này.
...
Dù cụm từ xuất khẩu lao động thường được sử dụng phổ biến trong đời sống và truyền thông, nhưng pháp luật hiện hành chưa có định nghĩa chính thức cho thuật ngữ này. Tuy vậy, dựa vào quy định tại khoản 1 Điều 3, có thể hiểu rằng xuất khẩu lao động chính là việc người lao động Việt Nam từ 18 tuổi trở lên, cư trú tại Việt Nam, đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.
Hợp đồng ở đây có thể được ký kết theo nhiều hình thức, với các chủ thể khác nhau như doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân hoặc đơn vị sự nghiệp.
Xuất khẩu lao động không chỉ mang lại lợi ích cá nhân cho người lao động, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp cho lực lượng lao động Việt Nam. Việc người lao động được làm việc trong môi trường quốc tế cũng góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng lượng ngoại tệ gửi về cho gia đình và đất nước.
Tình huống giả định:
-
Ký hợp đồng đi Nhật qua công ty có giấy phép hoạt động hợp pháp
Tháng 3/2025, anh Lê Văn Phúc, 23 tuổi, quê tại Thành phố Nghệ An, đăng ký tham gia chương trình thực tập sinh kỹ năng tại Nhật Bản thông qua Công ty Cổ phần Nhân lực Ánh Dương một doanh nghiệp được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cấp phép hoạt động dịch vụ đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. -
Hoàn tất hồ sơ, ký hợp đồng và được đào tạo trước khi xuất cảnh
Sau khi được tư vấn, anh Phúc ký hợp đồng lao động có thời hạn 3 năm, ngành nghề lắp ráp điện tử tại tỉnh Ibaraki, Nhật Bản. Trước khi xuất cảnh, anh tham gia khóa đào tạo 3 tháng về văn hóa, luật pháp Nhật Bản và kỹ năng nghề, đồng thời được hướng dẫn ký các giấy tờ bắt buộc, trong đó có hợp đồng và thỏa thuận bảo hiểm, được chứng thực bởi Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh. -
Được xuất cảnh đúng quy trình, đảm bảo quyền lợi theo luật
Đến tháng 7/2025, anh Phúc hoàn tất các thủ tục và được xuất cảnh hợp pháp theo đúng quy định của Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 2020. Trong thời gian làm việc tại Nhật, anh được đảm bảo quyền lợi về lương, bảo hiểm, chỗ ở và có đầu mối hỗ trợ pháp lý khi cần thiết. Sau khi hoàn thành hợp đồng, anh Phúc được cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình thực tập và quay về nước đúng thời hạn.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Có những hình thức xuất khẩu lao động nào theo hợp đồng?
Căn cứ Điều 5 Luật Người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 2020:
Luật Người lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng 2020
Điều 5. Các hình thức người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng
1. Hợp đồng đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài ký với đơn vị sự nghiệp để thực hiện thỏa thuận quốc tế.
2. Hợp đồng hoặc thỏa thuận bằng văn bản về việc đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài ký với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sau đây:
a) Doanh nghiệp Việt Nam hoạt động dịch vụ đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
b) Doanh nghiệp Việt Nam trúng thầu, nhận thầu công trình, dự án ở nước ngoài;
c) Doanh nghiệp Việt Nam đưa người lao động Việt Nam đi đào tạo, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề ở nước ngoài;.
d) Tổ chức, cá nhân Việt Nam đầu tư ra nước ngoài.
3. Hợp đồng lao động do người lao động Việt Nam trực tiếp giao kết với người sử dụng lao động ở nước ngoài.
Hiện nay, người lao động Việt Nam có thể đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thông qua ba hình thức được pháp luật công nhận.
Thứ nhất là hình thức thông qua hợp đồng ký với đơn vị sự nghiệp để thực hiện thỏa thuận quốc tế. Đây là các chương trình hợp tác giữa Nhà nước Việt Nam với chính phủ các nước hoặc tổ chức quốc tế, thường áp dụng với các lĩnh vực y tế, giáo dục, kỹ thuật...
Thứ hai là hình thức phổ biến nhất ký hợp đồng với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước. Cụ thể gồm các doanh nghiệp được cấp phép dịch vụ xuất khẩu lao động; doanh nghiệp Việt Nam trúng thầu công trình ở nước ngoài; doanh nghiệp đưa lao động đi đào tạo nâng cao tay nghề; hoặc các tổ chức, cá nhân đầu tư ra nước ngoài có nhu cầu tuyển lao động.
Thứ ba là hình thức người lao động trực tiếp ký hợp đồng với người sử dụng lao động ở nước ngoài, không qua bất kỳ trung gian nào ở Việt Nam.
Tình huống giả định:
-
Tự ký hợp đồng đi làm việc ở Hàn Quốc, vẫn phải đăng ký theo quy định
Tháng 2/2025, chị Nguyễn Thị Huyền, 28 tuổi, trú tại Thành phố Quảng Ngãi, nhận được lời mời làm việc từ một công ty sản xuất linh kiện điện tử tại Thành phố Suwon, Hàn Quốc, thông qua người quen đang làm việc tại đây. Sau khi trao đổi và phỏng vấn online, chị Huyền được gửi hợp đồng lao động trực tiếp từ phía công ty Hàn Quốc, thời hạn 2 năm. -
Làm thủ tục tại địa phương trước khi xuất cảnh
Vì không đi qua doanh nghiệp trung gian trong nước, chị Huyền liên hệ Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh Quảng Ngãi để được hướng dẫn làm thủ tục đăng ký theo hình thức ký hợp đồng trực tiếp. Tại đây, chị được yêu cầu nộp hồ sơ hợp đồng bản gốc, giấy khám sức khỏe, chứng chỉ nghề, lý lịch tư pháp và bản cam kết tuân thủ pháp luật lao động nước sở tại. -
Được cấp phép xuất cảnh đúng quy định, đảm bảo quyền lợi
Sau khi hồ sơ được Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ LĐ-TB&XH) xét duyệt, chị Huyền được xác nhận đủ điều kiện đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trực tiếp. Việc đăng ký này giúp chị được bảo hộ quyền lợi hợp pháp trong thời gian làm việc ở nước ngoài, đồng thời tránh rủi ro về visa, điều kiện sinh hoạt hay tranh chấp hợp đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Xuất khẩu lao động là hoạt động đưa người lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc theo hợp đồng được pháp luật công nhận và bảo vệ. Hiện nay, có ba hình thức xuất khẩu lao động theo hợp đồng gồm thông qua thỏa thuận quốc tế, qua doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước, hoặc tự ký hợp đồng trực tiếp với phía nước ngoài.
