Triển lãm là một trong những phương thức quan trọng để giới thiệu và lan tỏa tri thức lịch sử đến công chúng một cách sinh động và trực quan. Pháp luật hiện hành cho phép tổ chức triển lãm về đề tài lịch sử nếu nội dung trung thực, có cơ sở và phục vụ mục tiêu giáo dục, tuyên truyền. Tuy nhiên, nếu triển lãm có nội dung xuyên tạc lịch sử, làm sai lệch sự thật, thì đây là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo quy định.
1. Có được tổ chức triển lãm liên quan đến lịch sử không?
Điểm d khoản 1 Điều 8 Nghị định 23/2019/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 8. Điều kiện đối với tác phẩm, hiện vật, tài liệu, địa điểm triển lãm
1. Tác phẩm, hiện vật, tài liệu, địa điểm triển lãm phải đáp ứng các điều kiện sau:Tác phẩm, hiện vật, tài liệu được triển lãm không có một trong các nội dung:
...
d) Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; vu khống, xâm hại uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân;
...
...
Theo khoản 1 Điều 8 Nghị định 23/2019/NĐ-CP, triển lãm liên quan đến các vấn đề lịch sử được phép tổ chức nếu nội dung, tài liệu, hiện vật trưng bày không vi phạm những điều cấm do pháp luật quy định. Cụ thể, tác phẩm, hiện vật hoặc tài liệu đưa ra triển lãm không được phép chứa nội dung xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; cũng không được vu khống, xâm hại uy tín của cơ quan, tổ chức hay danh dự, nhân phẩm của cá nhân.
Tình huống giả định
- Trung tâm Văn hóa Thanh niên Hà Nội công bố dự án triển lãm lịch sử
Chương trình “Dấu ấn Thăng Long” được xây dựng với chủ đề tái hiện các mốc lịch sử tiêu biểu của Hà Nội, từ khởi nghĩa Hai Bà Trưng đến phong trào học sinh – sinh viên 1972 - Trung tâm Văn hóa Thanh niên Hà Nội khai mạc triển lãm tại không gian mở
Triển lãm trưng bày tư liệu gốc, hiện vật quý hiếm và tranh minh họa lịch sử, kết hợp thuyết minh qua mã QR và mô hình thực tế ảo (VR) - Trung tâm Văn hóa Thanh niên Hà Nội nhận phản hồi tích cực từ giới trẻ
Học sinh, sinh viên và người dùng mạng xã hội hưởng ứng mạnh mẽ vì cách thể hiện hiện đại, đúng đắn và tạo cảm hứng tìm hiểu lịch sử - Trung tâm Văn hóa Thanh niên Hà Nội được khen thưởng vì triển lãm chuẩn mực
Cơ quan quản lý văn hóa đánh giá cao triển lãm vì nội dung không xuyên tạc, không xúc phạm nhân vật lịch sử và thực hiện đúng quy định tại khoản 1 Điều 8 Nghị định 23/2019/NĐ-CP
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Tổ chức triễn lãm có tác phẩm xuyên tạc lịch sử bị xử phạt như thế nào?
Khoản 6 Điều 19 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 19. Vi phạm quy định về hoạt động triển lãm
...
6. Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi triển lãm tác phẩm, hiện vật, tài liệu có nội dung xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; xâm hại uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân.
...
Theo khoản 6 Điều 19 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, tổ chức hoặc cá nhân thực hiện triển lãm có tác phẩm, hiện vật, tài liệu chứa nội dung xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm vĩ nhân, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; hoặc xâm hại uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Đây là mức phạt cao trong lĩnh vực quản lý hoạt động triển lãm, thể hiện rõ tính nghiêm khắc của pháp luật đối với các hành vi làm sai lệch nhận thức xã hội, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các giá trị lịch sử và đạo đức công cộng. Ngoài hình thức xử phạt bằng tiền, cơ quan có thẩm quyền còn có thể áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả như đình chỉ hoạt động triển lãm, buộc tháo gỡ nội dung vi phạm, thu hồi hiện vật trưng bày và yêu cầu cải chính công khai nếu cần thiết.
Tình huống giả định
- Công ty TNHH Nghệ thuật Đình Minh tổ chức triển lãm tại Đà Nẵng
Triển lãm “Nhìn lại một thời” giới thiệu tranh minh họa các nhân vật lịch sử thời kháng chiến chống Mỹ, diễn ra tại trung tâm thành phố. - Công ty TNHH Nghệ thuật Đình Minh bị phản ánh nội dung phản cảm
Người xem và tổ chức xã hội cho rằng nhiều tranh bóp méo hình ảnh anh hùng dân tộc, xuyên tạc lịch sử và xúc phạm lãnh tụ. - Công ty TNHH Nghệ thuật Đình Minh bị kiểm tra và kết luận vi phạm
Sở Văn hóa và Thể thao TP.Đà Nẵng xác định triển lãm vi phạm khoản 6 Điều 19 Nghị định 38/2021/NĐ-CP về xúc phạm vĩ nhân, danh nhân. - Công ty TNHH Nghệ thuật Đình Minh bị xử phạt và buộc gỡ tranh vi phạm
Công ty bị phạt 45.000.000 đồng, buộc tháo gỡ toàn bộ tranh vi phạm và phải có văn bản cam kết không tái phạm.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Triển lãm lịch sử là hoạt động mang ý nghĩa giáo dục và văn hóa sâu sắc, được pháp luật cho phép khi thực hiện đúng quy định. Tuy nhiên, nếu đưa vào triển lãm các tác phẩm có nội dung xuyên tạc, phủ nhận hoặc bóp méo sự thật lịch sử, tổ chức hoặc cá nhân vi phạm có thể bị xử phạt. Hành vi triển lãm các tác phẩm có nội dung xuyên tạc, phủ nhận hoặc bóp méo sự thật lịch sử có thể xử phạt lên tới 50 triệu đồng, đồng thời bị đình chỉ hoạt động hoặc buộc tiêu hủy nội dung vi phạm.
