Trong giao dịch dân sự, hợp đồng vay tiền là hình thức phổ biến để ghi nhận nghĩa vụ trả nợ và thỏa thuận về lãi suất giữa các bên. Tuy nhiên, nhiều trường hợp đến hạn mà bên vay không thực hiện đúng cam kết trả nợ khiến bên cho vay phát sinh nhu cầu yêu cầu lãi chậm trả. Pháp luật hiện hành đã có quy định cụ thể về nghĩa vụ của bên vay trong trường hợp này, đặc biệt là khi hợp đồng có thỏa thuận về lãi suất.
1. Hợp đồng vay tiền có lãi, đến hạn không trả thì có phải chịu lãi chậm trả không?
Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 466. Nghĩa vụ trả nợ của bên vay
...
5. Trường hợp vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi như sau:a) Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; trường hợp chậm trả thì còn phải trả lãi theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này;
b) Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Như vậy, nếu các bên có thỏa thuận vay tiền có lãi, thì khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ, họ không chỉ phải thanh toán toàn bộ lãi trên nợ gốc theo hợp đồng, mà còn phải trả thêm lãi chậm trả.
Cụ thể:
-
Lãi trên nợ gốc chưa trả đúng hạn: tính theo lãi suất gốc trong hợp đồng;
-
Lãi trên phần nợ quá hạn: tính bằng 150% lãi suất vay đã thỏa thuận;
-
Trong trường hợp không có thỏa thuận về lãi chậm trả, vẫn phải áp dụng theo mức lãi suất giới hạn tại của Bộ luật Dân sự, tức không vượt quá 20%/năm trên số tiền chậm trả.
Việc này nhằm bảo vệ quyền lợi của bên cho vay khi bên vay không thực hiện đúng nghĩa vụ và khuyến khích việc trả nợ đúng hạn trong các quan hệ vay mượn dân sự.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Minh Nhật cho bạn vay 100 triệu đồng trong 6 tháng với lãi suất 12%/năm có ghi rõ trong hợp đồng vay. Tuy nhiên, đến thời hạn trả, bên vay chỉ thanh toán được 50 triệu đồng và xin khất phần còn lại.
Do không có thỏa thuận nào khác, anh Nhật yêu cầu tính lãi chậm trả theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Phần 50 triệu đồng chưa thanh toán đúng hạn được tính lãi chậm trả bằng 150% của 12%/năm, tức 18%/năm tương ứng với số ngày chậm thanh toán. Người vay buộc phải thanh toán đầy đủ nợ gốc còn lại, tiền lãi theo hợp đồng, và lãi chậm trả theo đúng quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Có được thuê công ty đòi nợ để đòi tiền theo hợp đồng vay không?
Khoản 1 Điều 6 Luật Đầu tư 2020 quy định như sau:
Điều 6. Ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh
Cấm các hoạt động đầu tư kinh doanh sau đây:
...
h) Kinh doanh dịch vụ đòi nợ....
Theo đó, kể từ ngày 01/01/2021, dịch vụ đòi nợ thuê đã chính thức bị cấm tại Việt Nam. Điều này đồng nghĩa với việc mọi tổ chức, cá nhân không được phép hoạt động dưới hình thức dịch vụ thu hồi nợ thuê, dù là trong quan hệ dân sự như hợp đồng vay tiền.
Việc thuê bên thứ ba thực hiện hoạt động đòi nợ không chỉ không được pháp luật bảo vệ, mà trong nhiều trường hợp còn bị xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu xảy ra hành vi cưỡng ép, đe dọa, gây rối trật tự công cộng.
Nếu bên cho vay muốn đòi lại số tiền theo hợp đồng vay hợp pháp, biện pháp phù hợp và đúng quy định pháp luật là khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết tranh chấp và thi hành án theo trình tự tố tụng dân sự.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Thùy Trang cho người quen vay 300 triệu đồng có hợp đồng vay rõ ràng, nhưng đến hạn bên vay không trả. Do quá nóng lòng, chị Trang tìm đến một công ty quảng cáo là “thu hồi nợ hợp pháp”, ký hợp đồng với chi phí 10% số tiền thu được. Sau vài ngày, công ty này cử người đến nhà bên vay để gây áp lực, quay video, đăng bài lên mạng xã hội.
Sự việc bị công an phát hiện và xác minh, công ty thu hồi nợ bị xử phạt vì hoạt động trong lĩnh vực bị cấm theo điểm h khoản 1 Điều 6 Luật Đầu tư 2020. Đồng thời, hành vi quay video bêu rếu bị xử lý theo pháp luật hình sự. Chị Trang cũng được cơ quan chức năng hướng dẫn nộp đơn khởi kiện lên Tòa án để đòi nợ theo đúng trình tự pháp lý.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong hợp đồng vay có lãi, nếu đến hạn mà bên vay không trả, họ có nghĩa vụ trả thêm lãi chậm trả theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Ngoài ra, việc thuê công ty đòi nợ để thu hồi tiền vay là hành vi bị cấm theo Luật Đầu tư 2020 và không được pháp luật công nhận hay bảo vệ.
