Người giúp việc gia đình là một loại hình lao động đặc thù, gắn trực tiếp với công việc nội trợ và chăm sóc trong hộ gia đình. Pháp luật quy định rõ ràng về hình thức hợp đồng khi thuê người giúp việc nhằm bảo đảm quyền lợi cho cả hai bên. Bên cạnh đó, nếu không ký kết hợp đồng bằng văn bản thì người sử dụng lao động có thể bị xử phạt hành chính theo quy định.
1. Người sử dụng lao động có phải ký hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc gia đình không?
Khoản 1 Điều 162, khoản 1 Điều 14 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 162. Hợp đồng lao động đối với lao động là người giúp việc gia đình
1. Người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình.
...
Điều 14. Hình thức hợp đồng lao động
1. Hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, người lao động giữ 01 bản, người sử dụng lao động giữ 01 bản, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.
...
Theo Bộ luật Lao động 2019, khi thuê người giúp việc gia đình, người sử dụng lao động bắt buộc phải ký hợp đồng lao động bằng văn bản. Hợp đồng này phải được lập thành hai bản, mỗi bên giữ một bản để làm căn cứ pháp lý ràng buộc quyền và nghĩa vụ. Quy định này nhằm bảo đảm sự minh bạch trong thỏa thuận, tránh tranh chấp về tiền lương, thời giờ làm việc hay điều kiện sinh hoạt, đồng thời khẳng định quan hệ giúp việc gia đình cũng được pháp luật bảo vệ như các loại hình lao động khác.
Tình huống giả định
- Gia đình ký hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc
Gia đình bà Nguyễn Thị Thu ở phường Tân Ninh, tỉnh Tây Ninh, cần thuê một người giúp việc toàn thời gian để chăm sóc hai con nhỏ và phụ việc nội trợ. Sau khi thỏa thuận về công việc và mức lương 7 triệu đồng/tháng, bà Thu cùng chị Trần Thị Hòa – người nhận việc – đã ký hợp đồng lao động bằng văn bản, lập thành 2 bản, mỗi bên giữ một bản. Trong hợp đồng ghi rõ thời gian làm việc, chế độ nghỉ ngơi, hình thức trả lương và các điều khoản chấm dứt hợp đồng. - Hợp đồng trở thành căn cứ pháp lý
Trong quá trình làm việc, cả gia đình bà Thu và chị Hòa đều dựa vào hợp đồng để thực hiện đúng thỏa thuận. Khi phát sinh các tình huống nhỏ như việc đổi ngày nghỉ hoặc tăng giờ làm, hai bên đều dựa trên hợp đồng và thống nhất điều chỉnh bằng phụ lục, bảo đảm tính minh bạch. Nhờ đó, mối quan hệ lao động diễn ra ổn định và tránh được tranh cãi. -
Bảo đảm quyền lợi khi chấm dứt hợp đồng
Sau 6 tháng làm việc, do hoàn cảnh gia đình, chị Hòa muốn nghỉ việc sớm. Căn cứ hợp đồng, chị Hòa báo trước 15 ngày và được thanh toán đầy đủ tiền lương cùng khoản phụ cấp còn lại. Gia đình bà Thu cũng yên tâm vì mọi thỏa thuận được ghi nhận rõ ràng, giúp cả hai bên bảo vệ được quyền lợi chính đáng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Mức xử phạt nếu không ký hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc gia đình?
Điều 30, Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 30. Vi phạm quy định về lao động là người giúp việc gia đình
1. Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Không giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình;
...
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
b) Đã bị xử phạt cảnh cáo đối với các hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này nhưng lại tiếp tục vi phạm.
...
5. Biện pháp khắc phục hậu quả
a) Buộc người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình khi vi phạm quy định tại điểm a khoản 1 Điều này;
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, nếu người sử dụng lao động không ký hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc gia đình thì lần đầu sẽ bị cảnh cáo. Nếu sau đó vẫn tái phạm, mức phạt tiền sẽ từ 1 đến 3 triệu đồng. Quy định tại Điều 6 của nghị định này cũng nêu rõ, mức phạt nêu trên áp dụng cho cá nhân, còn đối với tổ chức thì mức phạt sẽ gấp đôi, tức từ 2 đến 6 triệu đồng. Đồng thời buộc người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc gia đình theo đúng quy định.
Tình huống giả định
- Gia đình không ký hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc
Gia đình ông Trần Văn Hòa ở phường Tân An, tỉnh Tây Ninh, thuê chị Nguyễn Thị Mai làm giúp việc toàn thời gian để chăm sóc con nhỏ và phụ việc bếp núc. Tuy nhiên, ông Hòa chỉ thỏa thuận miệng về mức lương và giờ làm việc, không lập hợp đồng lao động bằng văn bản theo quy định pháp luật. - Người lao động phản ánh lên cơ quan chức năng
Sau một thời gian làm việc, chị Mai phát sinh mâu thuẫn về tiền lương và ngày nghỉ. Vì không có hợp đồng làm căn cứ, chị Mai gặp nhiều khó khăn khi bảo vệ quyền lợi của mình. Sau đó, chị đã gửi đơn phản ánh đến Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội địa phương. -
Cơ quan chức năng xử phạt
Qua kiểm tra, cơ quan chức năng xác định gia đình ông Hòa vi phạm khoản 1 Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP do không giao kết hợp đồng bằng văn bản với người giúp việc gia đình. Gia đình ông Hòa bị xử phạt cảnh cáo và được yêu cầu khắc phục bằng cách lập hợp đồng đúng quy định. Nếu tiếp tục tái phạm, mức phạt tiền sẽ từ 1 đến 3 triệu đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người sử dụng lao động khi thuê giúp việc gia đình bắt buộc phải ký hợp đồng bằng văn bản để bảo đảm quyền và lợi ích cho cả hai bên. Nếu không thực hiện, trước tiên người sử dụng lao động sẽ bị cảnh cáo. Trường hợp tái phạm người sử dụng lao động sẽ bị xử phạt tiền từ 1 đến 3 triệu đồng.
