Cầm cố tài sản là một hình thức bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự phổ biến trong thực tiễn. Quan hệ cầm cố đòi hỏi các bên phải tuân thủ đúng thỏa thuận và thời hạn đã cam kết. Việc chủ tiệm cầm đồ tự ý xử lý tài sản khi chưa đến hạn có thể bị coi là hành vi vi phạm pháp luật nếu không có căn cứ hợp pháp.
1. Cầm cố là gì?
Điều 309 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể:
Điều 309. Cầm cố tài sản
Cầm cố tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên cầm cố) giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Cầm cố tài sản là một biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự. Theo đó, bên cầm cố là bên có nghĩa vụ phải giao tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của mình cho bên nhận cầm cố để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ đã thỏa thuận. Việc cầm cố phải được thực hiện bằng hình thức giao tài sản thực tế cho bên nhận cầm cố giữ trong suốt thời gian nghĩa vụ còn hiệu lực, nhằm bảo vệ quyền lợi của bên nhận nghĩa vụ trong trường hợp bên cầm cố không thực hiện đúng cam kết. Tài sản cầm cố có thể là động sản hoặc quyền tài sản có thể giao được về vật chất. Hình thức cầm cố không áp dụng cho bất động sản.
Tình huống giả định
- Công ty An Quang vay vốn ngân hàng để nhập khẩu linh kiện
Công ty ký hợp đồng vay 800 triệu đồng với Ngân hàng TMCP Á Đông, thời hạn 12 tháng, nhằm phục vụ nhập khẩu linh kiện điện tử. - Công ty An Quang cầm cố tài sản bảo đảm khoản vay
Để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ, công ty cầm cố 2 xe tải Hyundai, bàn giao giấy tờ xe và cam kết không sử dụng tài sản cho đến khi thanh toán xong khoản vay. - Công ty An Quang mất khả năng thanh toán đúng hạn
Sau 10 tháng, công ty không thể trả gốc và lãi đúng hạn, dù đã được ngân hàng gửi văn bản nhắc nhở thực hiện nghĩa vụ. - Công ty An Quang bị xử lý tài sản cầm cố để thu hồi nợ
Ngân hàng tiến hành đấu giá 2 xe tải, thu về 620 triệu đồng để trừ vào khoản nợ. Phần còn thiếu, công ty vẫn phải tiếp tục thanh toán theo cam kết.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Chủ tiệm cầm đồ có được bán tài sản cầm cố của khách khi chưa hết hạn không?
Khoản 2 Điều 313 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể:
Điều 313. Nghĩa vụ của bên nhận cầm cố
...
2. Không được bán, trao đổi, tặng cho, sử dụng tài sản cầm cố để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác.
...
Khoản 2 Điều 313 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định rõ nghĩa vụ của bên nhận cầm cố, theo đó, bên nhận cầm cố không được bán, trao đổi, tặng cho hoặc sử dụng tài sản cầm cố để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác. Quy định này nhằm bảo vệ quyền sở hữu của bên cầm cố và bảo đảm tài sản được giữ nguyên trạng trong thời hạn cầm cố. Chỉ khi bên cầm cố không thực hiện nghĩa vụ đúng hạn thì bên nhận cầm cố mới có quyền xử lý tài sản theo quy định tại Điều 303 Bộ luật Dân sự. Trước thời điểm đó, việc bán hoặc sử dụng tài sản cầm cố là hành vi trái pháp luật và có thể dẫn đến trách nhiệm dân sự hoặc hình sự nếu gây thiệt hại.
Tình huống giả định
- Anh Nguyễn Văn Long cầm cố xe máy tại tiệm cầm đồ Quang Hưng
Anh Long mang xe máy SH Mode trị giá 60 triệu đồng đến tiệm cầm đồ Quang Hưng (quận 12, TP.HCM) để vay 30 triệu đồng trong 3 tháng, có lập hợp đồng cầm cố rõ ràng. - Anh Long bị chủ tiệm tự ý bán xe trước hạn cầm cố
Sau 1 tháng, ông Trần Quang Hưng – chủ tiệm – tự ý bán xe cho người quen với giá 45 triệu đồng, dù chưa đến hạn chuộc và không có sự đồng ý của anh Long. - Anh Long yêu cầu hoàn trả tài sản hoặc bồi thường
Khi biết sự việc, anh Long quay lại tiệm cầm đồ và yêu cầu hoàn trả xe hoặc bồi thường tương đương, nhưng bị từ chối với lý do đã bán xong. - Anh Long có quyền khởi kiện vì bị xâm phạm quyền sở hữu
Căn cứ khoản 2 Điều 313 Bộ luật Dân sự 2015, việc bán tài sản cầm cố trước hạn là trái pháp luật. Anh Long có quyền khởi kiện yêu cầu bồi thường hoặc hoàn trả tài sản.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Pháp luật không cho phép chủ tiệm cầm đồ tự ý bán tài sản cầm cố khi chưa hết hạn. Cầm cố là việc bên có nghĩa vụ giao tài sản cho bên nhận cầm giữ để bảo đảm thực hiện cam kết. Trong thời hạn cầm cố, tài sản vẫn thuộc quyền sở hữu của bên cầm cố, việc xử lý chỉ được thực hiện khi đến hạn hoặc theo thỏa thuận cụ thể.
