Tác phẩm khuyết danh thuộc quyền sở hữu của Nhà nước và được bảo hộ 50 năm kể từ khi công bố lần đầu theo quy định của pháp luật.
Trong thực tế sáng tạo nghệ thuật và khoa học, có nhiều tác phẩm được công bố nhưng không rõ tên tác giả, đây được gọi là tác phẩm khuyết danh. Pháp luật sở hữu trí tuệ quy định rõ về chủ thể sở hữu quyền tác giả đối với loại tác phẩm đặc biệt này là Nhà nước nhằm đảm bảo quyền lợi xã hội và trật tự trong việc khai thác, sử dụng tác phẩm khi không xác định được cá nhân sáng tạo.
1. Chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm khuyết danh là ai?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 1 Điều 42 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 42. Chủ sở hữu quyền tác giả là Nhà nước
1. Nhà nước là chủ sở hữu quyền tác giả đối với các tác phẩm sau đây:
a) Tác phẩm khuyết danh;
...
Khi một tác phẩm được công bố mà không ghi rõ tên tác giả hoặc không xác định được người sáng tạo, Nhà nước trở thành chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm đó. Quy định này nhằm bảo đảm việc quản lý, sử dụng và khai thác tác phẩm một cách hợp pháp, tránh việc chiếm hữu, sửa đổi hoặc sử dụng sai lệch nguồn gốc.
Tình huống giả định
- Tập thơ được xuất bản nhưng không ghi tên tác giả
Một tập thơ mang tên “Tiếng Hồn Quê” đã được xuất bản rộng rãi nhưng không ghi tên tác giả. - Cơ quan có thẩm quyền xác định tác phẩm khuyết danh và đưa Nhà nước quản lý
Cơ quan quản lý văn hóa xác nhận đây là tác phẩm khuyết danh do không thể xác định được tác giả của tập thơ, vì vậy quyền tác giả tập thơ này thuộc sở hữu của Nhà nước. - Một người tự nhận là tác giả nhưng không chứng minh đươc
Một người tự nhận là tác giả nhưng không chứng minh được mình là người sáng tác nên tập thơ này bằng bản thảo gốc hoặc bản ghi âm gốc, nên quyền sở hữu vẫn do Nhà nước quản lý.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm khuyết danh là bao lâu?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 24 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 27. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả
1. Quyền nhân thân quy định tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 19 của Luật này được bảo hộ vô thời hạn.
2. Quyền nhân thân quy định tại khoản 3 Điều 19 và quyền tài sản quy định tại Điều 20 của Luật này có thời hạn bảo hộ như sau:
a) Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, sân khấu, mỹ thuật ứng dụng, tác phẩm khuyết danh có thời hạn bảo hộ là năm mươi năm, kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu tiên. Trong thời hạn năm mươi năm, kể từ khi tác phẩm điện ảnh, tác phẩm sân khấu được định hình, nếu tác phẩm chưa được công bố thì thời hạn được tính từ khi tác phẩm được định hình; đối với tác phẩm khuyết danh, khi các thông tin về tác giả được xuất hiện thì thời hạn bảo hộ được tính theo quy định tại điểm b khoản này;
b) Tác phẩm không thuộc loại hình quy định tại điểm a khoản này có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trong trường hợp tác phẩm có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả cuối cùng chết;
c) Thời hạn bảo hộ quy định tại điểm a và điểm b khoản này chấm dứt vào thời điểm 24 giờ ngày 31 tháng 12 của năm chấm dứt thời hạn bảo hộ quyền tác giả.
Tác phẩm khuyết danh không có thông tin về tác giả, nên pháp luật quy định thời hạn bảo hộ quyền tài sản và quyền công bố cố định là 50 năm kể từ khi công bố lần đầu. Sau thời hạn này, tác phẩm sẽ thuộc về công chúng, mọi tổ chức, cá nhân đều có thể sử dụng hợp pháp nhưng vẫn phải tôn trọng các quyền nhân thân gắn với tác phẩm như: không xuyên tạc, bóp méo nội dung, giữ nguyên tính toàn vẹn. Lưu ý rằng, quyền nhân thân của tác phẩm sẽ được pháp luật bảo hộ vĩnh viễn, vì vậy khi thời hạn bảo hộ quyền tài sản và quyền công bố chấm dứt thì quyền nhân thân vẫn được tiếp tục bảo hộ.
Nếu trong thời hạn bảo hộ, tác giả thực sự của tác phẩm được xác định, thì thời hạn bảo hộ sẽ được tính lại theo quy định dành cho tác phẩm có danh tính rõ ràng (suốt cuộc đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời).
Tình huống giả định
- Bản nhạc dân gian được công bố nhưng không rõ tác giả
Một bản nhạc dân gian mang tên “Khúc Hạ Vàng” được công bố trên đài phát thanh địa phương nhưng không rõ tên tác giả. - Cơ quan có thẩm quyền xác định tác phẩm khuyết danh và đưa Nhà nước quản lý
Cơ quan quản lý quyền tác giả xác định đây là tác phẩm khuyết danh, do đó Nhà nước trở thành chủ sở hữu quyền tác giả. - Bản nhạc có thời hạn bảo hộ là vĩnh viễn đối với quyền nhân thân và 50 năm với quyền tài sản
Quyền nhân thân của bài nhạc này được bảo hộ vĩnh viễn. Ngoài ra, sau 50 năm kể từ ngày công bố bản nhạc, quyền tài sản của tác phẩm hết thời hạn bảo hộ và tác phẩm “Khúc Hạ Vàng” thuộc về công chúng, mọi cá nhân, tổ chức được phép khai thác sử dụng hợp pháp nhưng phải giữ nguyên nội dung và tôn trọng giá trị gốc.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tác phẩm khuyết danh là tác phẩm chưa xác định được tác giả vì vậy Nhà nước là chủ sở hữu quyền tác giả đối với loại hình này. Thêm vào đó, thời hạn bảo hộ quyền nhân thân đối với tác phẩm khuyết danh là vĩnh viễn, còn quyền tài sản và quyền công bố là 50 năm kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu.
