Quyền lợi thai sản dành cho lao động nam khi vợ sinh con là một trong những chính sách quan trọng nhằm hỗ trợ gia đình trong giai đoạn chăm sóc con nhỏ. Để được hưởng chế độ này, người lao động nam cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật lao động hiện hành.
1. Điều kiện để lao động nam có vợ sinh con được hưởng chế độ thai sản
Theo quy định tại Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội 2014:
Điều 31. Điều kiện hưởng chế độ thai sản
1. Người lao động được hưởng chế độ thai sản khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:a) Lao động nữ mang thai;
b) Lao động nữ sinh con;
c) Lao động nữ mang thai hộ và người mẹ nhờ mang thai hộ;
d) Người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi;
đ) Lao động nữ đặt vòng tránh thai, người lao động thực hiện biện pháp triệt sản;
e) Lao động nam đang đóng bảo hiểm xã hội có vợ sinh con.
2. Người lao động quy định tại các điểm b, c và d khoản 1 Điều này phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi.
3. Người lao động quy định tại điểm b khoản 1 Điều này đã đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 12 tháng trở lên mà khi mang thai phải nghỉ việc để dưỡng thai theo chỉ định của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền thì phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 03 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con.
4. Người lao động đủ điều kiện quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này mà chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc thôi việc trước thời điểm sinh con hoặc nhận con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì vẫn được hưởng chế độ thai sản theo quy định tại các điều 34, 36, 38 và khoản 1 Điều 39 của Luật này.
Theo quy định tại điểm e khoản 1 Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, lao động nam đang đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc mà có vợ sinh con là một trong những đối tượng được hưởng chế độ thai sản.
Tuy nhiên, để được hưởng chế độ này, người chồng phải đáp ứng điều kiện đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tại thời điểm vợ sinh con. Pháp luật không yêu cầu người chồng phải tham gia đủ 6 tháng hay 12 tháng như đối với lao động nữ sinh con; điều kiện duy nhất là đang đóng bảo hiểm xã hội.
Tình huống giả định
Anh Vũ Văn Lâm, sinh năm 1994, là kỹ thuật viên làm việc theo hợp đồng khoán việc tại Cơ sở Điện lạnh Phúc Hưng, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Do tính chất công việc thời vụ và cơ sở sử dụng lao động không đăng ký bảo hiểm xã hội bắt buộc cho nhân viên, nên suốt quá trình làm việc, anh Lâm không tham gia bảo hiểm xã hội.
Ngày 20/5/2025, vợ anh là chị Nguyễn Thị Thanh Mai sinh con đầu lòng tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội bằng phương pháp sinh thường. Sau khi vợ sinh, anh Lâm làm đơn đề nghị được nghỉ hưởng chế độ thai sản dành cho lao động nam theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, đồng thời nộp hồ sơ tại Bảo hiểm xã hội huyện Đông Anh.
Tuy nhiên, sau khi kiểm tra dữ liệu, cơ quan bảo hiểm xác nhận anh Lâm không thuộc diện đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tại thời điểm vợ sinh con. Do đó, theo quy định tại điểm e khoản 1 Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, anh không đủ điều kiện để hưởng chế độ thai sản đối với lao động nam có vợ sinh con. Hồ sơ đề nghị của anh Lâm bị từ chối giải quyết, và cơ quan bảo hiểm chỉ hướng dẫn anh thực hiện thủ tục nghỉ không lương theo nội quy đơn vị nếu được cơ sở cho phép.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Chế độ thai sản đối với lao động nam khi vợ sinh con được quy định cụ thể như thế nào?
Theo quy định tại Điều 34 Luật Bảo hiểm xã hội 2014:
Điều 34. Thời gian hưởng chế độ khi sinh con
...2. Lao động nam đang đóng bảo hiểm xã hội khi vợ sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như sau:
a) 05 ngày làm việc;
b) 07 ngày làm việc khi vợ sinh con phải phẫu thuật, sinh con dưới 32 tuần tuổi;
c) Trường hợp vợ sinh đôi thì được nghỉ 10 ngày làm việc, từ sinh ba trở lên thì cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 03 ngày làm việc;
d) Trường hợp vợ sinh đôi trở lên mà phải phẫu thuật thì được nghỉ 14 ngày làm việc.
Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản quy định tại khoản này được tính trong khoảng thời gian 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con.
3. Trường hợp sau khi sinh con, nếu con dưới 02 tháng tuổi bị chết thì mẹ được nghỉ việc 04 tháng tính từ ngày sinh con; nếu con từ 02 tháng tuổi trở lên bị chết thì mẹ được nghỉ việc 02 tháng tính từ ngày con chết, nhưng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản không vượt quá thời gian quy định tại khoản 1 Điều này; thời gian này không tính vào thời gian nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật về lao động.
4. Trường hợp chỉ có mẹ tham gia bảo hiểm xã hội hoặc cả cha và mẹ đều tham gia bảo hiểm xã hội mà mẹ chết sau khi sinh con thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản đối với thời gian còn lại của người mẹ theo quy định tại khoản 1 Điều này. Trường hợp mẹ tham gia bảo hiểm xã hội nhưng không đủ điều kiện quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 Điều 31 của Luật này mà chết thì cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi.
5. Trường hợp cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng tham gia bảo hiểm xã hội mà không nghỉ việc theo quy định tại khoản 4 Điều này thì ngoài tiền lương còn được hưởng chế độ thai sản đối với thời gian còn lại của mẹ theo quy định tại khoản 1 Điều này.
6. Trường hợp chỉ có cha tham gia bảo hiểm xã hội mà mẹ chết sau khi sinh con hoặc gặp rủi ro sau khi sinh mà không còn đủ sức khỏe để chăm sóc con theo xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền thì cha được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi.
7. Thời gian hưởng chế độ thai sản quy định tại các khoản 1, 3, 4, 5 và 6 Điều này tính cả ngày nghỉ lễ, nghỉ Tết, ngày nghỉ hằng tuần.
Điều 9 Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH quy định cụ thể như sau:
Điều 9. Điều kiện hưởng chế độ thai sản
...2. Điều kiện hưởng trợ cấp một lần khi sinh con được hướng dẫn cụ thể như sau:
a) Đối với trường hợp chỉ có cha tham gia bảo hiểm xã hội thì cha phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con;...
Điều 38 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định cụ thể:
Điều 38. Trợ cấp một lần khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi
Lao động nữ sinh con hoặc người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì được trợ cấp một lần cho mỗi con bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng lao động nữ sinh con hoặc tháng người lao động nhận nuôi con nuôi.Trường hợp sinh con nhưng chỉ có cha tham gia bảo hiểm xã hội thì cha được trợ cấp một lần bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng sinh con cho mỗi con.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 34 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, lao động nam đang đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ được hưởng chế độ thai sản khi vợ sinh con.
Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ của người chồng sẽ phụ thuộc vào tình trạng sinh con cụ thể, cụ thể như sau:
- 05 ngày làm việc nếu vợ sinh thường;
- 07 ngày làm việc nếu vợ sinh con phải phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi;
- 10 ngày làm việc nếu vợ sinh đôi; từ sinh ba trở lên thì mỗi con thêm được nghỉ thêm 03 ngày làm việc;
- 14 ngày làm việc nếu vợ sinh đôi trở lên và phải phẫu thuật.
Ngoài ra, trong trường hợp đặc biệt như mẹ chết sau sinh hoặc không còn đủ sức khỏe để chăm sóc con, người cha nếu có tham gia bảo hiểm xã hội còn có thể được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trong phần thời gian còn lại của mẹ, hoặc cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi, tùy từng trường hợp cụ thể theo khoản 4, 5 và 6 Điều 34.
Lao động nam có vợ sinh con sẽ được hưởng trợ cấp một lần khi sinh con nếu đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đủ 6 tháng trong vòng 12 tháng trước khi vợ sinh, và mức trợ cấp này được tính dựa trên mức lương cơ sở hiện hành.
Tình huống giả định
Anh Phạm Quốc Đạt, sinh năm 1991, là nhân viên kỹ thuật tại Công ty Cổ phần Cơ khí Tân Hưng, quận Hoàng Mai, Hà Nội. Ngày 04/5/2025, vợ anh là chị Trần Lệ Minh sinh con đầu lòng tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương bằng phương pháp sinh mổ.
Tại thời điểm vợ sinh, anh Đạt đang đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc tại công ty theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn đã ký từ năm 2022. Sau khi hoàn tất thủ tục báo sinh con, anh Đạt làm đơn xin nghỉ hưởng chế độ thai sản 07 ngày làm việc theo khoản 2 điểm b Điều 34 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (vợ sinh con bằng phẫu thuật).
Công ty tiếp nhận hồ sơ và chuyển sang Bảo hiểm xã hội quận Hoàng Mai để giải quyết. Sau khi xét duyệt, cơ quan bảo hiểm xác định anh Đạt đủ điều kiện do đang tham gia bảo hiểm xã hội đúng thời điểm vợ sinh.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
Kết luận
Lao động nam có vợ sinh con vẫn được hưởng chế độ thai sản khi đáp ứng điều kiện đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Các chế độ thai sản dành cho lao động nam bao gồm: nghỉ từ 05 đến 14 ngày làm việc hoặc được nhận trợ cấp một lần bằng hai lần mức lương cơ sở.
