Tại nhiều tuyến đường đô thị, không khó để bắt gặp cảnh người điều khiển xe máy chạy thẳng lên lề đường nhằm tránh tắc nghẽn, lách qua đèn đỏ hoặc rút ngắn lộ trình. Tuy nhiên, vỉa hè hay còn gọi là lề đường, theo quy định, là phần đường dành riêng cho người đi bộ và hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị. Do đó, hành vi chạy xe máy trên lề đường, trừ một vài trường hợp, có thể xem là hành vi vi phạm pháp luật, dẫn đến chế tài xử phạt nghiêm khắc từ phía cơ quan chức năng.
1. Chạy xe máy trên lề đường có bị xử phạt không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 7 Điều 7 Nghị định 168/2024/NĐ-CP như sau:
Điều 7. Xử phạt, trừ điểm giấy phép lái của người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô và các loại xe tương tự xe gắn máy vi phạm quy tắc giao thông đường bộ
...
7. Phạt tiền từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với người điều khiển xe thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Đi ngược chiều của đường một chiều, đi ngược chiều trên đường có biển "Cấm đi ngược chiều”, trừ hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản này và các trường hợp xe ưu tiên đang đi làm nhiệm vụ khẩn cấp theo quy định; điều khiển xe đi trên vỉa hè, trừ trường hợp điều khiển xe đi qua vỉa hè để vào nhà, cơ quan;
...
Chạy xe máy trên lề đường không chỉ đơn thuần là hành vi tùy tiện mà còn là biểu hiện của việc vi phạm nguyên tắc tổ chức giao thông đô thị. Theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP đã phân định rõ: người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy không được phép điều khiển xe trên lề đường, trừ duy nhất một ngoại lệ là chạy qua để vào nhà, cơ quan. Việc tự ý chạy xe máy lên vỉa hè, dù vì lý do tiết kiệm thời gian, tránh chướng ngại hay né đèn đỏ, đều là hành vi không đúng phần đường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn người đi bộ và tính trật tự của hệ thống giao thông.
Về mức xử phạt, như trích dẫn ở trên, người điều khiển xe máy chạy lên lề đường sẽ bị phạt tiền từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP. Việc xử lý hành vi này góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và bảo vệ không gian công cộng đúng chức năng.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Thành Nhân (31 tuổi), cư trú tại phường Tân Định, quận 1, TP. Hồ Chí Minh, là nhân viên giao hàng cho một chuỗi cửa hàng thực phẩm. Trong giờ cao điểm buổi sáng, khi giao hàng trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, anh Nhân gặp đoạn đường ùn tắc kéo dài. Do sốt ruột vì sắp đến giờ giao hàng cam kết, anh quyết định điều khiển xe máy leo lên lề đường để di chuyển nhanh hơn.
Anh chạy khoảng hơn 100 mét trên vỉa hè, nơi có nhiều người đi bộ đang di chuyển, thì bị tổ tuần tra của Đội Cảnh sát giao thông Bến Thành ra hiệu dừng xe. Sau khi kiểm tra giấy tờ và lập biên bản, lực lượng chức năng thông báo hành vi của anh Nhân vi phạm lỗi “điều khiển xe đi trên vỉa hè trái quy định”. Dù anh Nhân trình bày rằng mình chỉ chạy một đoạn ngắn và không cố ý gây nguy hiểm, nhưng vì không thuộc trường hợp được pháp luật cho phép nên anh vẫn bị xử phạt hành chính mức 5.000.000 đồng.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Chạy xe máy trên lề đường có bị tước giấy phép lái xe không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 13 Điều 7 Nghị định 168/2024/NĐ-CP như sau:
Điều 7. Xử phạt, trừ điểm giấy phép lái của người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô và các loại xe tương tự xe gắn máy vi phạm quy tắc giao thông đường bộ
...
13. Ngoài việc bị áp dụng hình thức xử phạt, người điều khiển xe thực hiện hành vi vi phạm còn bị trừ điểm giấy phép lái xe như sau:
a) Thực hiện hành vi quy định tại điểm b khoản 3; khoản 5; điểm b, điểm c, điểm d khoản 6; điểm a khoản 7 Điều này bị trừ điểm giấy phép lái xe 02 điểm;
...
Việc tước giấy phép lái xe là biện pháp xử phạt bổ sung, chỉ áp dụng cho các hành vi được xác định là đặc biệt nguy hiểm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng. Trong khi đó, hành vi điều khiển xe máy chạy trên vỉa hè được xếp vào nhóm vi phạm quy tắc giao thông nhưng chưa gây nguy hiểm trực tiếp, nên không bị áp dụng hình phạt tước bằng lái nếu không kèm theo hậu quả khác.
Nhưng kể từ khi Nghị định 168/2024/NĐ-CP có hiệu lực, một điểm mới rất đáng chú ý là việc áp dụng hệ thống điểm trên giấy phép lái xe. Mỗi giấy phép lái xe sẽ có tổng cộng 12 điểm mỗi năm. Nếu người điều khiển phương tiện vi phạm luật giao thông, tuỳ hành vi cụ thể, sẽ bị trừ từ 1 đến 6 điểm, tuỳ theo mức độ nguy hiểm và hậu quả gây ra.
Trong trường hợp đi xe máy trên lề đường trái quy định, người vi phạm sẽ bị trừ 02 điểm. Khi người điều khiển bị trừ hết 12 điểm trong năm, cơ quan chức năng sẽ thu hồi giấy phép lái xe và yêu cầu thi lại sát hạch.
Tình huống giả định
Chị Trần Ngọc Mai (29 tuổi, ngụ tại quận Bình Thạnh, TP.HCM) trong lúc đi làm buổi sáng đã điều khiển xe máy lên vỉa hè trên đường Xô Viết Nghệ Tĩnh để tránh đoạn có xe đậu lấn làn. Khi vừa đi được một đoạn ngắn khoảng 100m, chị Mai bị tổ Cảnh sát Giao thông gần đó ra hiệu dừng xe và tiến hành lập biên bản.
Sau khi kiểm tra, lực lượng chức năng xác định chị vi phạm hành vi điều khiển xe trên hè phố trái quy định theo tại Nghị định 168/2024/NĐ-CP, xử phạt mức tiền 5.000.000 đồng. Đồng thời, theo khoản 13 Điều 7 của cùng nghị định, do chị Mai thực hiện hành vi điều khiển xe máy trên vỉa hè nên hành vi này bị trừ 02 điểm trên giấy phép lái xe của chị.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
Kết luận
Hành vi chạy xe máy trên lề đường là vi phạm pháp luật giao thông, bị xử phạt hành chính từ 4.000.000 đến 6.000.000 đồng và đồng thời bị trừ 02 điểm trên giấy phép lái xe theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP. Dù không bị tước giấy phép, người vi phạm vẫn có thể đối mặt với hậu quả pháp lý nghiêm trọng hơn nếu tái phạm hoặc gây tai nạn.
