Trong các gia đình có cả con nuôi và con đẻ, việc đối xử công bằng giữa các con là yêu cầu vừa mang tính đạo đức, vừa mang tính pháp lý. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn xảy ra tình trạng cha mẹ thiên vị, phân biệt giữa con ruột và con nuôi. Hành vi này không chỉ gây tổn thương đến tâm lý trẻ em mà còn bị pháp luật nghiêm cấm và có thể bị xử phạt theo quy định hiện hành.
1. Phân biệt đối xử giữa con nuôi và con đẻ có bị pháp luật cấm không?
Khoản 3 Điều 13 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định như sau:
Điều 13. Các hành vi bị cấm
...
3. Phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi.
...
Pháp luật Việt Nam yêu cầu mọi cha mẹ nuôi phải đối xử công bằng, bình đẳng giữa con nuôi và con đẻ. Việc phân biệt về tình cảm, tài sản, học hành, điều kiện sinh hoạt… có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đến sự phát triển của con nuôi và ảnh hưởng đến môi trường sống lành mạnh của trẻ. Hành vi thiên vị, bỏ bê hoặc đối xử thiếu công bằng giữa các con trong gia đình là hành vi vi phạm pháp luật, làm tổn hại đến quyền trẻ em và nghĩa vụ của cha mẹ.
Tình huống giả định
Gia đình ông Nguyễn Văn Lượng và bà Trần Thị Ngọc ở tỉnh Đồng Tháp nhận bé Lê Văn Khoa làm con nuôi khi bé mới 3 tuổi. Trong gia đình, ông bà còn có con ruột là bé Nguyễn Thị Thanh (9 tuổi). Mặc dù cùng một độ tuổi, nhưng ông bà cho bé Thanh đi học thêm tiếng Anh, mua quần áo mới thường xuyên, còn bé Khoa chỉ được dùng lại đồ cũ và không được quan tâm nhiều đến việc học. Khi bé Khoa bị ốm, ông bà chậm đưa đi khám, trong khi bé Thanh luôn được chăm sóc kỹ lưỡng.
Sự phân biệt này khiến bé Khoa thường xuyên buồn bã, học hành sa sút. Hàng xóm thấy rõ sự khác biệt nên báo lên UBND xã. Qua xác minh, chính quyền địa phương xác định ông bà có dấu hiệu phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi, nên đã lập biên bản và xử phạt hành chính theo quy định pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Phân biệt đối xử giữa con nuôi và con đẻ có bị xử phạt không?
Điểm b khoản 1 Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 62. Hành vi vi phạm quy định về nuôi con nuôi
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
...
b) Phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi;
...
Theo điểm b khoản 1 Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP, hành vi “phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi” là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính.
Cụ thể, pháp luật Việt Nam xác định rằng cha mẹ nuôi phải có trách nhiệm yêu thương, chăm sóc, giáo dục con nuôi như con đẻ. Việc phân biệt đối xử dưới bất kỳ hình thức nào như phân biệt trong phân chia tài sản, học hành, sinh hoạt, tình cảm, chăm sóc sức khỏe… đều ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của con nuôi. Điều này không chỉ gây tổn thương tâm lý, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ, mà còn thể hiện sự vi phạm nghĩa vụ làm cha mẹ theo quy định pháp luật.
Vì vậy, nếu hành vi này bị phát hiện, cá nhân vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính, với mức phạt quy định là từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Tình huống giả định
Bà Lê Thị Kim Ngọc (48 tuổi), trú tại phường Trường Thạnh, TP. Thủ Đức, nhận nuôi một bé gái tên Trần Thị Ánh Nguyệt từ khi bé mới 2 tuổi. Gia đình bà Ngọc đã có sẵn một con gái ruột là Trần Thị Mỹ Linh. Trong quá trình chăm sóc và nuôi dạy, bà Ngọc liên tục thể hiện sự thiên vị rõ rệt khi chỉ chu cấp đầy đủ cho Linh, còn Nguyệt thường xuyên bị bỏ bê, không được tham gia các lớp học ngoại khóa, không được mua sắm đồ dùng học tập như chị gái.
Sau khi có đơn phản ánh từ giáo viên chủ nhiệm và một số người dân địa phương, UBND phường Trường Thạnh đã vào cuộc xác minh. Kết quả cho thấy bà Ngọc có hành vi phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi. Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP, bà Ngọc bị xử phạt hành chính với mức phạt 2.000.000 đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
Kết luận
Pháp luật nghiêm cấm việc phân biệt đối xử giữa con nuôi và con đẻ nhằm đảm bảo quyền lợi, sự phát triển toàn diện cho trẻ em. Cha mẹ nếu có hành vi thiên vị, bất công giữa các con sẽ bị xử phạt hành chính từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
