Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ là hoạt động không thể thiếu để bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của người dân và cộng đồng. Pháp luật hiện hành đã xác định rõ khái niệm phòng cháy, chữa cháy và vai trò thiết yếu của công tác này trong đời sống xã hội. Nhà nước cũng ban hành 06 chính sách trọng tâm nhằm tăng cường nguồn lực, thúc đẩy khoa học công nghệ và huy động sự tham gia của toàn dân trong hoạt động phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ.
1. Phòng cháy chữa cháy là gì?
Căn cứ tại khoản 2 và khoản 3 Điều 2 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024, quy định:
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
2. Phòng cháy là tổng hợp các hoạt động, biện pháp, giải pháp để hạn chế, loại trừ nguyên nhân, điều kiện, nguy cơ xảy ra cháy nhằm bảo đảm an toàn, giảm thiểu thiệt hại do cháy gây ra.
3. Chữa cháy là tổng hợp các hoạt động chống cháy lan, dập tắt đám cháy và các hoạt động khác để giảm thiểu thiệt hại do cháy gây ra.
...
Phòng cháy chữa cháy (PCCC) là khái niệm bao gồm hai phần phòng cháy và chữa cháy. Trong đó, phòng cháy là các hoạt động chủ động nhằm ngăn chặn nguy cơ cháy nổ ngay từ đầu, như kiểm tra thiết bị điện, bố trí vật liệu dễ cháy đúng cách, lắp đặt thiết bị cảnh báo cháy... Ngược lại, chữa cháy là các hoạt động mang tính ứng phó, xảy ra sau khi cháy đã phát sinh, bao gồm dập lửa, ngăn cháy lan, cứu người và tài sản khỏi vùng nguy hiểm.
Phòng cháy chữa cháy không chỉ là trách nhiệm của lực lượng chuyên trách như Cảnh sát PCCC mà còn là trách nhiệm chung của các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và từng cá nhân.
Tình huống giả định:
Quán cà phê bị chập điện cháy lớn do không có biện pháp phòng cháy ban đầu
-
Thiếu hệ thống cảnh báo và cách ly điện
Tháng 4/2026, anh Trần Hữu Thắng (trú tại Phường Tân An, TP. Buôn Ma Thuột) mở quán cà phê 2 tầng trong một nhà phố cải tạo. Trong quá trình thi công, hệ thống điện được kéo tạm bợ và không lắp đặt thiết bị ngắt mạch tự động, không có bình chữa cháy trong quán. -
Chập điện gây cháy lan trong giờ cao điểm
Vào tối ngày 22/4/2026, do hệ thống điện quá tải, một mạch dây bị chập gây tia lửa, làm bén vào vải trang trí và gây cháy lan nhanh toàn bộ tầng trệt. Khách trong quán hốt hoảng tháo chạy, nhiều tài sản bị thiêu rụi. -
Không có phương án chữa cháy tại chỗ
Do không có bình chữa cháy, không có người được tập huấn xử lý tình huống cháy ban đầu, đám cháy lan nhanh trước khi lực lượng PCCC đến nơi. Thiệt hại về tài sản ước tính hơn 300 triệu đồng. Cơ quan chức năng xác định đây là hậu quả do thiếu các biện pháp phòng cháy cơ bản ngay từ đầu và không có phương án chữa cháy tại chỗ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Các chính sách lớn của Nhà nước về phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ là gì?
Căn cứ tại Điều 4 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024, quy định:
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024
Điều 4. Chính sách của Nhà nước về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ
1. Bảo đảm ngân sách nhà nước, cơ sở, vật chất, phương tiện, thiết bị hiện đại, nguồn nhân lực, chế độ, chính sách, các điều kiện hoạt động cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; xây dựng lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ trong mọi tình huống.
2. Huy động, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ. Đầu tư, xây dựng hệ thống Cơ sở dữ liệu về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ và truyền tin báo cháy bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu tại những nơi bố trí đơn vị Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.
3. Đào tạo, bồi dưỡng, bảo đảm nguồn nhân lực trực tiếp thực hiện nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ và nguồn nhân lực thực hiện thẩm định thiết kế, kiểm tra công tác nghiệm thu, kiểm tra về phòng cháy và chữa cháy.
4. Bố trí lực lượng, phương tiện phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ phù hợp với từng địa bàn cơ sở; khuyến khích cơ quan, tổ chức, cá nhân xây dựng, tham gia, duy trì các mô hình an toàn về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ tại cộng đồng.
5. Khuyến khích, tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân nghiên cứu, ứng dụng khoa học và chuyển giao công nghệ trong hoạt động phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, đầu tư, xây dựng, chuyển giao hệ thống, phương tiện, thiết bị phục vụ hoạt động phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ.
6. Cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia phối hợp, cộng tác, hỗ trợ, giúp đỡ cơ quan nhà nước thực hiện công tác phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật căn cứ vào tính chất, mức độ đóng góp.
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024 nêu rõ 06 chính sách lớn của Nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy chữa cháy. Cụ thể, Nhà nước đảm bảo ngân sách, trang thiết bị và chế độ cho lực lượng chuyên trách, xây dựng lực lượng chính quy, hiện đại. Đồng thời, huy động nguồn lực xã hội, đầu tư cơ sở dữ liệu và hạ tầng kỹ thuật phục vụ công tác cứu hộ.
Ngoài ra, Nhà nước đẩy mạnh đào tạo nhân lực, bố trí lực lượng phù hợp với từng địa bàn và khuyến khích cộng đồng xây dựng mô hình PCCC tại chỗ. Việc ứng dụng công nghệ, nghiên cứu khoa học cũng được chú trọng để hiện đại hóa công tác PCCC. Cuối cùng, tổ chức, cá nhân tham gia hỗ trợ sẽ được ghi nhận và hưởng chính sách phù hợp với mức độ đóng góp.
Tình huống giả định:
Doanh nghiệp được hỗ trợ kinh phí khi xây dựng mô hình tổ tự quản phòng cháy chữa cháy
-
Xây dựng mô hình tự quản trong khu công nghiệp
Tháng 6/2026, Công ty TNHH Sáng Tạo An Phú (KCN Tân Tạo, TP. Hồ Chí Minh) phối hợp cùng Phòng Cảnh sát PCCC TP.HCM triển khai mô hình tổ tự quản PCCC tại xưởng sản xuất với 20 công nhân được huấn luyện kỹ năng chữa cháy, thoát hiểm, sử dụng bình chữa cháy, vòi phun... -
Được hỗ trợ thiết bị và kinh phí từ ngân sách địa phương
UBND TP. Hồ Chí Minh thông qua kế hoạch hỗ trợ theo chính sách tại Điều 4 Luật PCCC 2024, phân bổ kinh phí hỗ trợ doanh nghiệp mua 5 bình chữa cháy lớn, hệ thống cảnh báo cháy sớm và trang bị áo bảo hộ cho tổ đội tự quản. -
Kết quả và nhân rộng mô hình
Sau 6 tháng triển khai, tổ tự quản đã xử lý nhanh 1 vụ cháy nhỏ tại khu đóng gói hàng hóa. Mô hình được đánh giá hiệu quả, an toàn, và được đề xuất nhân rộng ra toàn bộ các nhà máy trong khu công nghiệp Tân Tạo.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Phòng cháy chữa cháy bao gồm các biện pháp ngăn ngừa và xử lý khi xảy ra cháy nhằm hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản. Nhằm nâng cao hiệu quả công tác này, Nhà nước đã ban hành 06 chính sách lớn như bảo đảm ngân sách, tăng cường đào tạo nhân lực, khuyến khích mô hình an toàn trong cộng đồng và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ.
