Từ chối nhận con khi nhờ mang thai hộ là vi phạm. Khi đó người mang thai hộ có quyền yêu cầu Tòa án buộc nhận con và bên nhờ có thể bị phạt từ 20 đến 25 triệu đồng.
Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là giải pháp nhân văn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu các bên không thực hiện đúng trách nhiệm của mình. Một trong những tình huống nghiêm trọng nhất là việc bên nhờ mang thai hộ từ chối nhận con sau khi đứa trẻ chào đời. Pháp luật đã có quy định cụ thể để bảo vệ quyền lợi của trẻ và đảm bảo nghĩa vụ của cha mẹ hợp pháp.
1. Trường hợp bên nhờ mang thai hộ từ chối nhận con thì sao?
Điểm 5 Điều 97 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 97. Quyền, nghĩa vụ của bên mang thai hộ vì mục đích nhân đạo
...
5. Trong trường hợp bên nhờ mang thai hộ từ chối nhận con thì bên mang thai hộ có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên nhờ mang thai hộ nhận con.
...
Khi mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, người nhờ mang thai hộ là cha mẹ hợp pháp của đứa trẻ kể từ thời điểm trẻ được sinh ra. Do đó, họ không có quyền từ chối nhận con dù bất kỳ lý do gì. Nếu bên nhờ mang thai hộ cố tình không thực hiện trách nhiệm, người mang thai hộ hoặc cơ quan chức năng có thể yêu cầu Tòa án can thiệp để buộc bên nhờ nhận con và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng. Quy định này nhằm bảo vệ quyền của trẻ và ngăn chặn việc lợi dụng, bỏ rơi trẻ sau khi sinh.
Tình huống giả định
- Bên nhờ mang thai hộ tìm lý do né tránh việc nhận con
Anh Lê Hữu Nam và chị Trần Bảo Ngọc tại tỉnh Gia Lai nhờ chị họ mang thai hộ hợp pháp. Khi trẻ chào đời, anh Nam và chị Ngọc viện lý do “chưa chuẩn bị đủ điều kiện nuôi dưỡng” và không đến bệnh viện làm thủ tục nhận con theo thỏa thuận ban đầu. - Người mang thai hộ nhiều lần liên hệ nhưng bị từ chối
Chị mang thai hộ gọi điện, gửi tin nhắn và thông báo bằng văn bản đến gia đình anh Nam nhưng cả hai đều né tránh, không phản hồi. Bệnh viện yêu cầu có mặt cha mẹ hợp pháp để bàn giao trẻ nhưng không nhận được sự hợp tác. -
Người mang thai hộ buộc phải yêu cầu Tòa án can thiệp
Do bên nhờ mang thai hộ cố tình không thực hiện nghĩa vụ nhận con, chị mang thai hộ nộp đơn yêu cầu Tòa án buộc anh Nam và chị Ngọc phải nhận trẻ theo đúng quy định tại Điều 97 Luật Hôn nhân và gia đình. Tòa án thụ lý vụ việc và ra quyết định buộc bên nhờ mang thai hộ nhận con, đồng thời thực hiện toàn bộ nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu bên nhờ mang thai hộ không nhận con thì có bị xử phạt hành chính không?
Điều 21 Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định như sau
Điều 21. Vi phạm quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em
...
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em có hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em.
Khi bên nhờ mang thai hộ từ chối nhận con, điều này không chỉ vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng mang thai hộ mà còn có thể bị coi là hành vi bỏ rơi trẻ. Bỏ rơi trẻ em là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền được chăm sóc và nuôi dưỡng của trẻ, do đó pháp luật quy định mức phạt rất cao để bảo vệ trẻ. Trong nhiều trường hợp, ngoài việc bị xử phạt hành chính, cơ quan chức năng có thể yêu cầu người vi phạm tiếp tục thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng hoặc chịu trách nhiệm dân sự liên quan.
Tình huống giả định
- Vợ chồng từ chối nhận con sau khi biết con mắc bệnh bẩm sinh
Anh Phạm Hữu Khang và chị Nguyễn Thục Anh tại TP. Hồ Chí Minh nhờ mang thai hộ hợp pháp. Khi trẻ sinh ra bị tim bẩm sinh, hai người cho rằng “không đủ khả năng lo chi phí điều trị” nên cố tình không đến bệnh viện nhận con. -
Người mang thai hộ báo sự việc cho cơ quan chức năng
Chị mang thai hộ chờ đợi nhiều ngày nhưng không nhận được phản hồi từ gia đình nhờ mang thai hộ. Chị trình báo tới UBND và cơ quan bảo vệ trẻ em của địa phương. -
Bên nhờ mang thai hộ bị xử phạt và buộc nhận con
Sau khi xác minh, cơ quan chức năng xác định đây là hành vi bỏ rơi trẻ em. Anh Khang và chị Anh bị phạt 22.000.000 đồng và bị Tòa án buộc phải nhận con theo đúng quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Từ chối nhận con trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ của cha mẹ hợp pháp. Người mang thai hộ có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên nhờ mang thai hộ nhận con. Nếu cố ý không nhận, hành vi có thể bị xem là bỏ rơi trẻ em và bị xử phạt hành chính nặng lên đến 25.000.000 đồng.
