Việc sử dụng tài sản của người khác để phục vụ cho hành vi phạm tội thường dẫn đến tranh chấp về trách nhiệm và quyền sở hữu, đặc biệt là trong mối quan hệ vợ chồng. Khi người vợ tự ý lấy xe máy của chồng để sử dụng vào việc đưa hối lộ, cơ quan có thẩm quyền sẽ căn cứ vào mức độ liên quan và lỗi của người chồng để quyết định việc tịch thu tài sản. Đồng thời, hành vi đưa hối lộ trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tù rất nặng, có thể lên tới 20 năm tù giam.
1. Vợ chạy xe chồng để đi đưa hối lộ thì có bị tịch thu xe không?
Khoản 3 Điều 47 Bộ luật Hình sự 2015, được bổ sung bởi điểm b khoản 1 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017:
Điều 47. Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm
...
3. Vật, tiền là tài sản của người khác, nếu người này có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm, thì có thể bị tịch thu.
Ngoài ra, theo Mục 1.2 Công văn 2160/VKSTC-V14 năm 2023 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao:
Công văn 2160/VKSTC-V14 năm 2023
I. Về một số khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy định của BLHS năm 2015
1. Xử lý như thế nào đối với phương tiện, công cụ phạm tội trong 02 trường hợp: (1) phương tiện, công cụ phạm tội là tài sản của người phạm tội đang thế chấp tại ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng; (2) phương tiện, công cụ phạm tội là tài sản được hình thành từ nguồn vốn tài sản chung của vợ chồng?
Trả lời:
...
1.2. Khoản 3 Điều 47 BLHS năm 2015 quy định: “Vật, tiền là tài sản của người khác, nếu người này có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm, thì có thể bị tịch thu”. Do vậy, trường hợp phương tiện, công cụ phạm tội được hình thành từ nguồn vốn tài sản chung của vợ chồng thì tùy từng trường hợp, nếu xác định được vợ/chồng có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm (như biết rõ mà vẫn đồng ý hoặc cho phép) thì phương tiện, công cụ phạm tội đó có thể bị tịch thu toàn bộ; nếu xác định vợ/chồng không có lỗi trong việc để cho người phạm tội sử dụng vào việc thực hiện tội phạm (như không biết việc chồng/vợ sử dụng vào việc phạm tội sử dụng vào việc phạm tội) thì có thể không tịch thu phần giá trị tài sản thuộc sở hữu của vợ chồng.
Trong các vụ án đưa hối lộ, xe máy hoặc các phương tiện di chuyển có thể bị coi là công cụ, phương tiện phạm tội nếu được sử dụng để thực hiện hành vi phạm pháp. Tuy nhiên, nếu tài sản đó không thuộc sở hữu của người phạm tội, thì cơ quan chức năng sẽ xem xét đến yếu tố lỗi của người sở hữu tài sản.
Cụ thể, nếu chiếc xe là tài sản riêng của người chồng, và người vợ lấy đi mà chồng không biết, không đồng ý hoặc không tạo điều kiện để sử dụng vào việc đưa hối lộ, thì chiếc xe có thể không bị tịch thu. Ngược lại, nếu người chồng biết rõ nhưng không ngăn cản, hoặc đồng ý, thì chiếc xe đó có thể bị tịch thu vì chủ sở hữu đã có lỗi trong việc để xảy ra hành vi vi phạm.
Việc xác định có lỗi hay không sẽ do cơ quan tiến hành tố tụng xem xét toàn diện dựa trên lời khai, tài liệu chứng cứ và diễn biến vụ việc.
Tình huống giả định:
Vợ lấy xe của chồng để đi đưa phong bì cho cán bộ, sau đó bị phát hiện và thu giữ phương tiện
-
Vợ tự ý dùng xe máy của chồng đi gặp cán bộ
Ngày 15/3/2024, chị Trần Thị Như (36 tuổi, trú tại phường Trường An, TP. Huế) sử dụng chiếc xe tay ga đăng ký đứng tên chồng là anh Nguyễn Văn Phúc để đến gặp một cán bộ địa chính xã, nhằm nhờ "giải quyết nhanh" hồ sơ chuyển nhượng đất đai cho gia đình. -
Phát hiện hành vi đưa hối lộ khi đang trao tiền
Trong lúc chị Như đang đưa phong bì cho cán bộ tại một quán cà phê gần trụ sở ủy ban, lực lượng công an bắt quả tang và lập biên bản vi phạm. Chiếc xe máy được xác định là phương tiện chị Như dùng để di chuyển phục vụ việc đưa hối lộ. -
Cơ quan điều tra xác minh về quyền sở hữu và mức độ liên quan
Tại cơ quan công an, anh Phúc khẳng định không biết vợ mình sử dụng xe để đi đưa hối lộ và cũng không đồng ý cho mượn xe trong ngày hôm đó. Sau quá trình xác minh, cơ quan điều tra xác định anh Phúc không có lỗi, nên quyết định không tịch thu xe máy và trả lại tài sản cho chủ sở hữu hợp pháp.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Đưa hối lộ có thể bị phạt tù tối đa bao nhiêu năm?
Theo Điều 364 Bộ luật Hình sự 2015:
Điều 364. Tội đưa hối lộ
...
4. Phạm tội trong trường hợp của hối lộ là tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt từ tù 12 năm đến 20 năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
6. Người nào đưa hoặc sẽ đưa hối lộ cho công chức nước ngoài, công chức của tổ chức quốc tế công, người có chức vụ trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước cũng bị xử lý theo quy định tại Điều này.
7. Người bị ép buộc đưa hối lộ mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì được coi là không có tội và được trả lại toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ.
Người đưa hối lộ tuy không bị ép buộc nhưng đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và được trả lại một phần hoặc toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ.
Tội đưa hối lộ là hành vi đưa tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác cho người có chức vụ, quyền hạn hoặc người đại diện tổ chức, nhằm mục đích nhờ vả, vụ lợi hoặc gây ảnh hưởng trái pháp luật. Đây là hành vi bị nghiêm cấm tuyệt đối, vì làm suy yếu tính liêm chính của bộ máy nhà nước và gây bất công trong xã hội.
Tùy theo giá trị vật chất đã đưa, mức độ nguy hiểm và hậu quả của hành vi, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự với nhiều khung hình phạt. Đặc biệt, nếu số tiền hoặc lợi ích đưa hối lộ từ 1 tỷ đồng trở lên, mức hình phạt có thể lên đến 20 năm tù.
Ngoài ra, người đưa hối lộ còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 50 triệu đồng, và trong một số trường hợp có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu họ chủ động khai báo trước khi bị phát giác.
Tình huống giả định:
Nữ kế toán bị bắt vì đưa hối lộ 1,2 tỷ đồng để "chạy hồ sơ", đối mặt mức án cao nhất
-
Giao dịch hối lộ lớn nhằm xin cấp phép nhanh dự án
Tháng 8/2023, chị Vũ Thị Ngọc (42 tuổi), kế toán trưởng một công ty xây dựng tại TP. Biên Hòa, trực tiếp mang số tiền 1,2 tỷ đồng đến nhà một cán bộ thuộc sở xây dựng để nhờ "ưu tiên giải quyết nhanh" thủ tục xin giấy phép thi công. -
Bị bắt quả tang ngay tại thời điểm giao tiền
Khi đang thực hiện việc đưa tiền, chị Ngọc bị lực lượng chức năng bắt quả tang và tạm giữ toàn bộ số tiền cùng tang vật có liên quan. Cơ quan điều tra xác định hành vi này là đưa hối lộ với giá trị đặc biệt lớn, vượt ngưỡng 1 tỷ đồng theo Điều 364 Bộ luật Hình sự. -
Bị khởi tố và truy tố với mức hình phạt cao nhất
Sau quá trình điều tra, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai đã truy tố bị can Vũ Thị Ngọc về tội Đưa hối lộ, với khung hình phạt từ 12 đến 20 năm tù. Đồng thời, chị Ngọc còn bị đề nghị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền 50 triệu đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc sử dụng tài sản của người khác để thực hiện hành vi đưa hối lộ sẽ được xem xét về quyền sở hữu và mức độ lỗi của chủ sở hữu để quyết định có bị tịch thu hay không. Trường hợp vợ lấy xe máy của chồng đi đưa hối lộ, nếu người chồng không biết và không có lỗi, tài sản có thể được trả lại. Bên cạnh đó, hành vi đưa hối lộ trong trường hợp nghiêm trọng có thể bị phạt tù đến 20 năm và còn bị áp dụng hình phạt tiền.
