Viện kiểm sát nhân dân tối cao có quyền đề xuất nhiệm vụ lập pháp không?

Viện kiểm sát nhân dân tối cao giữ vai trò đặc biệt trong hệ thống các cơ quan tư pháp, không chỉ thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp mà còn tham gia vào quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật. Pháp luật hiện hành đã quy định cụ thể phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong hoạt động lập pháp. Song song với đó, các chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm công vụ cũng được đặt ra thông qua việc xác định rõ những hành vi mà Kiểm sát viên không được thực hiện trong quá trình công tác.

1. Viện kiểm sát nhân dân tối cao có quyền đề xuất nhiệm vụ lập pháp không?

Điều 63 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 (được sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định như sau:

Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014

Điều 63. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao

1. Lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ, kế hoạch công tác và xây dựng Viện kiểm sát nhân dân; quyết định các vấn đề về công tác của Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

2. Ban hành thông tư, quyết định, chỉ thị, điều lệ, quy chế, chế độ công tác áp dụng đối với Viện kiểm sát nhân dân.

3. Quy định bộ máy làm việc của Viện kiểm sát nhân dân tối cao và trình Ủy ban thường vụ Quốc hội phê chuẩn; quyết định bộ máy làm việc của Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới; quy định bộ máy làm việc của Viện kiểm sát quân sự sau khi thống nhất với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, trình Ủy ban thường vụ Quốc hội phê chuẩn.

4. Trình Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

5. Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Kiểm sát viên cao cấp, Kiểm sát viên trung cấp, Kiểm sát viên sơ cấp, Điều tra viên các ngạch, Kiểm tra viên các ngạch, Cán bộ điều tra.

6. Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các chức vụ lãnh đạo, quản lý thuộc thẩm quyền.

7. Kiến nghị xây dựng luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; chỉ đạo việc xây dựng và trình dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết theo quy định của pháp luật; đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

8. Trình Chủ tịch nước ý kiến của mình về những trường hợp người bị kết án xin ân giảm án tử hình.

9. Chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc tổng kết kinh nghiệm thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân.

10. Tham dự các phiên họp của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao bàn về việc hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật.

11. Kiến nghị với Chính phủ, các bộ, ngành trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

12. Chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp thì chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Ủy ban thường vụ Quốc hội và Chủ tịch nước; trả lời chất vấn, kiến nghị, yêu cầu của đại biểu Quốc hội.

13. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.

Thông qua thẩm quyền kiến nghị xây dựng luật và văn bản quy phạm pháp luật, Viện kiểm sát nhân dân tối cao được tham gia trực tiếp vào quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật. Hoạt động này xuất phát từ thực tiễn công tác kiểm sát và thực hành quyền công tố nơi các vướng mắc, bất cập pháp lý được phát hiện trong quá trình áp dụng pháp luật. Việc đề xuất nhiệm vụ lập pháp giúp phản ánh kịp thời yêu cầu điều chỉnh pháp luật, góp phần bảo đảm tính thống nhất, khả thi và hiệu quả của hệ thống pháp luật trong lĩnh vực tư pháp và tố tụng.

Tình huống giả định:

• Viện kiểm sát nhân dân tối cao phát hiện bất cập trong thực tiễn áp dụng pháp luật
  Trong quá trình kiểm sát hoạt động tố tụng hình sự trên phạm vi cả nước, Viện kiểm sát nhân dân tối cao tổng hợp nhiều vụ việc cho thấy một số quy định về trình tự, thủ tục tố tụng chưa thống nhất, gây khó khăn khi áp dụng.
• Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề xuất nhiệm vụ lập pháp
  Từ các vướng mắc phát sinh, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo xây dựng báo cáo kiến nghị xây dựng luật, nghị quyết của Quốc hội nhằm sửa đổi, bổ sung các quy định chưa phù hợp với thực tiễn.

• Đề xuất được gửi đến cơ quan có thẩm quyền xem xét
  Kiến nghị lập pháp được Viện kiểm sát nhân dân tối cao gửi đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để xem xét, đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh theo quy định.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Những việc Kiểm sát viên không được làm là gì?

Điều 84 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 quy định như sau:

Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014

Điều 84. Những việc Kiểm sát viên không được làm

1. Những việc mà pháp luật quy định cán bộ, công chức không được làm.

2. Tư vấn cho người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo, đương sự hoặc người tham gia tố tụng khác làm cho việc giải quyết vụ án, vụ việc không đúng quy định của pháp luật.

3. Can thiệp vào việc giải quyết vụ án, vụ việc hoặc lợi dụng ảnh hưởng của mình tác động đến người có trách nhiệm giải quyết vụ án, vụ việc.

4. Đưa hồ sơ, tài liệu của vụ án, vụ việc ra khỏi cơ quan nếu không vì nhiệm vụ được giao hoặc không được sự đồng ý của người có thẩm quyền.

5. Tiếp bị can, bị cáo, đương sự hoặc người tham gia tố tụng khác trong vụ án, vụ việc mà mình có thẩm quyền giải quyết ngoài nơi quy định.

Những hạn chế đối với Kiểm sát viên được đặt ra nhằm bảo đảm nguyên tắc khách quan, công bằng và đúng pháp luật trong hoạt động tố tụng. Việc cấm tư vấn, can thiệp hoặc tác động trái phép giúp ngăn ngừa nguy cơ làm sai lệch kết quả giải quyết vụ án. Đồng thời, quy định về quản lý hồ sơ, tài liệu và việc tiếp xúc với người tham gia tố tụng cũng nhằm bảo vệ tính bảo mật, minh bạch và liêm chính trong hoạt động của ngành kiểm sát. Việc tuân thủ nghiêm các giới hạn này là yêu cầu bắt buộc để Kiểm sát viên thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được giao.

Tình huống giả định:

• Kiểm sát viên bị phản ánh có hành vi tiếp xúc không đúng quy định
  Trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự, Kiểm sát viên Nguyễn Văn Bình được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. Sau đó, xuất hiện phản ánh cho rằng ông Bình đã tiếp xúc riêng với bị can ngoài trụ sở cơ quan tiến hành tố tụng.
• Cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, xác minh hành vi
  Trên cơ sở phản ánh, Viện kiểm sát nhân dân cấp trên tiến hành kiểm tra và xác định việc tiếp xúc này không thuộc nhiệm vụ được giao và không được sự cho phép của người có thẩm quyền.

• Xem xét trách nhiệm của Kiểm sát viên
  Căn cứ quy định, hành vi của Kiểm sát viên Nguyễn Văn Bình bị xác định là vi phạm những việc Kiểm sát viên không được làm, làm căn cứ để xem xét trách nhiệm theo quy định.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Viện kiểm sát nhân dân tối cao được pháp luật giao thẩm quyền tham gia đề xuất nhiệm vụ lập pháp thông qua việc kiến nghị xây dựng luật, nghị quyết và các văn bản quy phạm pháp luật khác dựa trên thực tiễn hoạt động kiểm sát. Song song với đó, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân cũng đặt ra những giới hạn chặt chẽ đối với Kiểm sát viên nhằm bảo đảm tính khách quan, liêm chính và đúng pháp luật trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.