Việc định đoạt nhà ở là tài sản riêng có thể phải được vợ chồng đồng ý nếu hoa lợi, lợi tức phát sinh từ căn nhà này là nguồn sống duy nhất của gia đình.
Nhà ở là tài sản gắn liền với đời sống gia đình và bảo đảm điều kiện sinh hoạt chung của vợ chồng. Trong một số trường hợp, dù nhà ở là tài sản riêng của một bên, việc định đoạt vẫn chịu sự ràng buộc pháp lý nhất định. Pháp luật hôn nhân và gia đình đồng thời cũng có cơ chế xử lý đối với hành vi cưỡng ép vợ hoặc chồng ra khỏi chỗ ở hợp pháp.
1. Định đoạt nhà ở là tài sản riêng có cần sự đồng ý của vợ hoặc chồng không?
Điều 44 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 44. Chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản riêng
...
4. Trong trường hợp vợ, chồng có tài sản riêng mà hoa lợi, lợi tức từ tài sản riêng đó là nguồn sống duy nhất của gia đình thì việc định đoạt tài sản này phải có sự đồng ý của chồng, vợ.
...
Nguyên tắc chung cho phép vợ hoặc chồng tự định đoạt tài sản riêng của mình. Tuy nhiên khi tài sản riêng đó tạo ra nguồn thu nhập duy nhất bảo đảm đời sống chung của gia đình, pháp luật đặt ra yêu cầu phải có sự đồng ý của cả hai bên để tránh ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi sinh hoạt của gia đình. Quy định này nhằm bảo vệ sự ổn định đời sống chung, ngăn ngừa trường hợp một bên tự ý bán, cho, thế chấp nhà ở khiến gia đình rơi vào tình trạng không còn chỗ ở hoặc không có nguồn sinh sống.
Tình huống giả định
- Nhà ở là tài sản riêng
Anh Nguyễn Văn Hải tại tỉnh Đồng Nai đứng tên sở hữu căn nhà do cha mẹ để lại trước khi kết hôn. Sau khi kết hôn, vợ chồng anh Hải sinh sống tại căn nhà này và không có nguồn thu nhập nào khác. - Phát sinh ý định định đoạt tài sản
Anh Hải tự ý làm thủ tục bán căn nhà để đầu tư kinh doanh mà không hỏi ý kiến vợ. Việc bán nhà khiến gia đình không còn chỗ ở ổn định và mất nguồn sống chính. -
Xác định vi phạm quy định pháp luật
Cơ quan có thẩm quyền xác định việc định đoạt tài sản riêng của anh Hải là không hợp pháp do thiếu sự đồng ý của vợ trong trường hợp đặc biệt theo luật định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Chồng đuổi vợ ra khỏi nhà có bị xử phạt không?
Điều 45 Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định như sau:
Nghị định 282/2025/NĐ-CP
Điều 45. Hành vi cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật
1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật, trừ trường hợp quy định tại các khoản 2 và 3 Điều này.
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi đe dọa xâm hại sức khỏe, tính mạng để cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật.
3. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng các công cụ, phương tiện hoặc các vật dụng khác gây thương tích cho thành viên gia đình để cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật.
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc xin lỗi công khai khi người bị bạo lực gia đình có yêu cầu tại nhà riêng, nơi làm việc, địa điểm khác hoặc trên phương tiện thông tin đại chúng đối với hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này.
Chỗ ở hợp pháp của vợ chồng được pháp luật bảo vệ, không phụ thuộc vào việc nhà đứng tên ai. Việc một bên tự ý đuổi bên kia ra khỏi nhà, đặc biệt khi có yếu tố ép buộc, đe dọa hoặc sử dụng bạo lực bị xem là hành vi bạo lực gia đình và bị xử phạt tương ứng với mức độ vi phạm. Ngoài tiền phạt, người vi phạm còn có thể bị buộc xin lỗi công khai, nhằm khôi phục danh dự và quyền lợi tinh thần cho người bị xâm hại.
Tình huống giả định
- Phát sinh mâu thuẫn vợ chồng
Anh Lê Văn Tuấn tại tỉnh Nghệ An đứng tên căn nhà chung sau khi kết hôn. Do mâu thuẫn gia đình, anh Tuấn yêu cầu vợ là chị Phạm Thị Hồng rời khỏi nhà. - Hành vi cưỡng ép trái pháp luật
Anh Tuấn khóa cửa, đe dọa và không cho chị Hồng quay lại sinh sống tại căn nhà. Chị Hồng phải trình báo cơ quan có thẩm quyền để được bảo vệ quyền lợi. -
Xử phạt hành chính
Cơ quan chức năng xác định anh Tuấn có hành vi cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp và ra quyết định xử phạt theo quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc định đoạt nhà ở là tài sản riêng vẫn có thể bị hạn chế khi tài sản đó gắn liền với nguồn sống duy nhất của gia đình và cần sự đồng ý của cả vợ chồng. Đồng thời, hành vi cưỡng ép vợ hoặc chồng ra khỏi chỗ ở hợp pháp là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt nghiêm khắc. Các quy định này nhằm bảo vệ sự ổn định đời sống gia đình và quyền lợi chính đáng của mỗi bên.
