Trong pháp luật hình sự, hành vi tự nguyện khai báo về tội phạm đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá thái độ hợp tác và mức độ thành khẩn của người phạm tội. Tùy theo thời điểm và cách thức thực hiện, hành vi đó được phân loại thành tự thú hoặc đầu thú, mỗi trường hợp có ý nghĩa pháp lý và hệ quả khác nhau.
Thế nào là hành vi tự thú?
Khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Bộ luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
h) Tự thú là việc người phạm tội tự nguyện khai báo với cơ quan, tổ chức về hành vi phạm tội của mình trước khi tội phạm hoặc người phạm tội bị phát hiện;
...
Theo quy định trên, tự thú được hiểu là hành vi chủ động nhận tội của người phạm tội khi chưa bị cơ quan chức năng hoặc bất kỳ tổ chức, cá nhân nào phát hiện ra. Đây là tình tiết thể hiện rõ sự thành khẩn, hối cải của người phạm tội và thường được xem xét là căn cứ để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong quá trình truy cứu. Điều quan trọng là thời điểm tự thú phải xảy ra trước khi cơ quan có thẩm quyền nắm được thông tin về vụ việc hoặc về người phạm tội.
Tình huống giả định
Anh Trần Quốc Bảo, sau khi tham gia đánh bạc trái phép cùng một nhóm người tại nhà riêng, đã cảm thấy lo sợ và hối hận. Dù chưa có bất kỳ cơ quan nào vào cuộc điều tra hay phát hiện vụ việc, anh Bảo chủ động đến Công an phường trình báo toàn bộ hành vi vi phạm của mình và cung cấp thông tin về những người liên quan. Cơ quan điều tra xác nhận trước thời điểm tiếp nhận lời khai, không có ai tố giác hay báo tin về hành vi phạm tội này.
Với việc tự nguyện khai báo trước khi bị phát hiện, hành vi của anh Bảo được xác định là tự thú theo điểm h khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 và được xem là tình tiết giảm nhẹ trong quá trình xử lý hình sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Thế nào là hành vi đầu thú?
Khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Bộ luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
i) Đầu thú là việc người phạm tội sau khi bị phát hiện, biết mình bị truy cứu trách nhiệm hình sự đã tự nguyện trình diện, khai báo rõ ràng về hành vi phạm tội của mình với cơ quan có thẩm quyền;
...
Khác với tự thú – xảy ra trước khi hành vi bị phát hiện, đầu thú được xác định khi người phạm tội biết rõ mình đã bị phát hiện hoặc đang bị truy tìm, nhưng vẫn chủ động ra trình diện, khai báo hành vi phạm tội với cơ quan có thẩm quyền. Việc đầu thú thể hiện sự hợp tác của người phạm tội trong quá trình điều tra, tố tụng và cũng được pháp luật coi là một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, góp phần thúc đẩy quá trình giải quyết vụ án diễn ra nhanh chóng, chính xác hơn.
Tình huống giả định
Sau khi thực hiện hành vi trộm cắp tài sản tại một cửa hàng điện thoại, anh Phạm Văn Toàn bị camera an ninh ghi lại hình ảnh. Cơ quan công an đã thu thập dữ liệu và xác định danh tính người thực hiện hành vi. Biết mình sắp bị bắt giữ, anh Toàn chủ động đến trình diện tại trụ sở công an và thừa nhận toàn bộ hành vi vi phạm.
Trường hợp của anh Toàn được xác định là đầu thú theo điểm i khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Mặc dù hành vi đã bị phát hiện, việc chủ động ra trình diện và hợp tác điều tra giúp anh được hưởng tình tiết giảm nhẹ trong quá trình xét xử.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật hình sự phân biệt rõ ràng giữa hành vi tự thú và đầu thú, dựa vào thời điểm người phạm tội tự nguyện khai báo. Tự thú là khai báo trước khi bị phát hiện, còn đầu thú là trình diện sau khi đã bị phát hiện. Cả hai trường hợp đều thể hiện sự thành khẩn và có thể được xem xét giảm nhẹ hình phạt trong quá trình tố tụng.
