Trong hệ thống hình phạt của Bộ luật Hình sự, tù chung thân được xem là một trong những hình phạt nghiêm khắc nhất, chỉ sau mức án tử hình. Tuy nhiên, người bị kết án vẫn có thể được xem xét giảm án nếu đủ điều kiện.
1. Tù chung thân là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 39 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 39. Tù chung thân
Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình.
Không áp dụng hình phạt tù chung thân đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
Tù chung thân là một loại hình phạt chính trong hệ thống pháp luật hình sự, mang tính trừng phạt và răn đe rất cao. Đây là hình phạt dành cho những người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng mức độ nguy hiểm chưa đến mức buộc phải loại bỏ hoàn toàn khỏi đời sống xã hội bằng án tử hình. Tù chung thân không xác định trước thời hạn thi hành án, điều này khiến người chấp hành án có thể phải ở tù cả đời, tùy vào chính sách giảm án và điều kiện cá nhân.
Tình huống giả định
- Ông Hưng bị kết án tù chung thân vì tội giết người
Trịnh Văn Hưng, trú tại TP. Cần Thơ, bị Tòa án tuyên án tù chung thân do phạm tội giết người, là tội đặc biệt nghiêm trọng theo quy định của Bộ luật Hình sự. - Nhiều tình tiết giảm nhẹ giúp ông Hưng thoát án tử
Dù tính chất tội phạm nghiêm trọng, ông Hưng có nhiều tình tiết giảm nhẹ như tự thú, thành khẩn khai báo, chủ động bồi thường, nên được miễn án tử hình. - Tòa án quyết định áp dụng hình phạt tù chung thân
Sau khi xem xét toàn diện vụ án, Tòa án áp dụng hình phạt tù chung thân – không có thời hạn thay vì án tử, thể hiện chính sách nhân đạo của pháp luật. - Cán bộ tư pháp giải thích rõ bản chất hình phạt
Tù chung thân được giải thích là hình phạt nghiêm khắc nhất chỉ sau tử hình, áp dụng với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng chưa đến mức bị xử tử.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người bị tuyên tù chung thân có được giảm án không?
Quy định này được nêu khoản 2 và 3 Điều 63 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 63. Giảm mức hình phạt đã tuyên
...
2. Một người có thể được giảm nhiều lần, nhưng phải bảo đảm chấp hành được một phần hai mức hình phạt đã tuyên.
Người bị kết án tù chung thân, lần đầu được giảm xuống 30 năm tù và dù được giảm nhiều lần cũng phải bảo đảm thời hạn thực tế chấp hành hình phạt là 20 năm.
3. Trường hợp người bị kết án về nhiều tội trong đó có tội bị kết án phạt tù chung thân thì Tòa án chỉ xét giảm lần đầu xuống 30 năm tù sau khi đã chấp hành được 15 năm tù và dù được giảm nhiều lần nhưng vẫn phải bảo đảm thời gian thực tế chấp hành là 25 năm.
...
Dù bị tuyên tù chung thân, người phạm tội vẫn có cơ hội giảm án nếu cải tạo tốt và bồi thường được một phần nghĩa vụ dân sự. Lần đầu được giảm án sẽ chuyển thành 30 năm tù có thời hạn. Nếu được giảm án nhiều lần thì người phạm tội vẫn phải đảm bảo thời gian thực tế phải ngồi tù ít nhất là 20 năm.
Nếu người đó từng phạm nhiều tội hoặc phạm thêm tội mới, thì thời gian tối thiểu phải chấp hành sẽ kéo dài hơn, thường là 25 năm trở lên. Việc giảm án phải có đề xuất từ cơ quan thi hành án và do Tòa án quyết định.
Tình huống giả định
- Ông Hùng bị kết án tù chung thân vì tội giết người
Phạm Văn Hùng (55 tuổi) bị Tòa án tuyên án tù chung thân do phạm tội giết người theo quy định của Bộ luật Hình sự. - Tòa án không tuyên tử hình vì ông có nhiều tình tiết giảm nhẹ
Mặc dù tội danh nghiêm trọng, ông Hùng được áp dụng tù chung thân thay vì tử hình nhờ có thái độ thành khẩn, ăn năn và nhiều tình tiết giảm nhẹ. - Ông Hùng cải tạo tốt và bồi thường một phần cho gia đình bị hại
Trong quá trình thi hành án, ông chấp hành nghiêm nội quy, có tiến bộ rõ rệt và đã bồi thường một phần thiệt hại cho gia đình nạn nhân. - Tòa án quyết định giảm án từ chung thân xuống 30 năm tù
Sau hơn 15 năm chấp hành án, Tòa án căn cứ đề nghị từ trại giam để giảm án xuống 30 năm tù. Nếu tiếp tục cải tạo tốt, ông có thể được giảm thêm nhưng phải chấp hành thực tế ít nhất 20 năm mới được xét tha.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
3. Kết luận
Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn dành cho người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Người bị kết án tù chung thân vẫn có thể được giảm án nếu cải tạo tốt và bồi thường nghĩa vụ dân sự.
