Trường hợp nào được miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra?

Việc sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây thiệt hại không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, tài sản và tính mạng của người tiêu dùng mà còn làm giảm niềm tin vào hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị trường. Trong nhiều trường hợp, tổ chức, cá nhân kinh doanh phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngay cả khi không có lỗi. Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định một số trường hợp được miễn trách nhiệm, nhằm bảo đảm sự công bằng giữa quyền lợi của người tiêu dùng và nghĩa vụ của doanh nghiệp.

1. Ai chịu trách nhiệm về việc bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa khuyết tật gây ra?

Điều 34 Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023 quy định như sau:

Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023

Điều 34. Bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra

1. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật do mình cung cấp gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng, kể cả khi tổ chức, cá nhân đó không biết hoặc không có lỗi trong việc phát sinh khuyết tật, trừ trường hợp quy định tại Điều 35 của Luật này.

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại khoản 1 Điều này bao gồm:

a) Tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm, hàng hóa;

b) Tổ chức, cá nhân nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa;

c) Tổ chức, cá nhân gắn tên thương mại lên sản phẩm, hàng hóa hoặc sử dụng nhãn hiệu, chỉ dẫn thương mại khác cho phép nhận biết đó là tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa;

d) Tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động trung gian thương mại đối với sản phẩm, hàng hóa;

đ) Tổ chức, cá nhân trực tiếp cung cấp sản phẩm, hàng hóa cho người tiêu dùng;

e) Tổ chức, cá nhân khác chịu trách nhiệm về sản phẩm, hàng hóa theo quy định khác của pháp luật có liên quan.

3. Trường hợp không xác định được tổ chức, cá nhân kinh doanh tại các  điểm a, b, c, d và e khoản 2 Điều này thì tổ chức, cá nhân kinh doanh quy định tại điểm đ khoản 2 Điều này có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

4. Trường hợp nhiều tổ chức, cá nhân kinh doanh quy định tại khoản 2 Điều này cùng gây thiệt hại thì các tổ chức, cá nhân kinh doanh đó phải liên đới bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng.

5. Việc bồi thường thiệt hại được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Quy định trên thể hiện nguyên tắc trách nhiệm khách quan trong bảo vệ người tiêu dùng – tức là người kinh doanh phải chịu trách nhiệm bồi thường dù không có lỗi, miễn là sản phẩm có khuyết tật gây thiệt hại. Điều này nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, buộc doanh nghiệp kiểm soát chất lượng sản phẩm và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Khi nhiều bên cùng tham gia vào quá trình sản xuất hoặc cung ứng, tất cả có thể phải liên đới bồi thường cho người bị thiệt hại.

Tình huống giả định

Ngộ độc do nước giải khát nhiễm khuẩn tại Thành phố Hồ Chí Minh

• Phát hiện sản phẩm có khuyết tật
  Tháng 6/2025, anh Nguyễn Hữu Phong (ngụ phường An Khánh, TP. Hồ Chí Minh) mua 6 chai nước giải khát “FreshCool” tại siêu thị. Sau khi sử dụng, anh Phong và hai người bạn bị đau bụng, nôn ói và phải nhập viện cấp cứu. Kết quả xét nghiệm cho thấy sản phẩm bị nhiễm khuẩn E.coli vượt mức cho phép.

• Xác định trách nhiệm bồi thường
  Cơ quan chức năng xác định Công ty TNHH Thực phẩm Minh Quân là đơn vị sản xuất, còn Công ty Cổ phần Phân phối Đông Nam là đơn vị nhập khẩu và dán nhãn thương hiệu “FreshCool”. Dù nhà phân phối cho rằng lỗi do nhà sản xuất, cả hai công ty đều thuộc nhóm có trách nhiệm liên đới bồi thường theo quy định của pháp luật.

• Thực hiện nghĩa vụ bồi thường
  Do thiệt hại được xác định là do sản phẩm khuyết tật, Công ty Minh Quân phải chi trả chi phí điều trị y tế hơn 15 triệu đồng và bồi thường thiệt hại tinh thần cho người tiêu dùng, đồng thời thu hồi toàn bộ lô hàng bị lỗi trên thị trường.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Trường hợp nào được miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra?

Điều 35 Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023 quy định như sau:

Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023

Điều 35. Miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra

Tổ chức, cá nhân kinh doanh quy định tại Điều 34 của Luật này được miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau đây:

1. Khi chứng minh được khuyết tật của sản phẩm, hàng hóa không thể phát hiện được với trình độ khoa học, công nghệ của thế giới tính đến thời điểm sản phẩm, hàng hóa gây thiệt hại;

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh đã áp dụng đầy đủ các biện pháp quy định tại Điều 32 và Điều 33 của Luật này, người tiêu dùng đã tiếp nhận đầy đủ thông tin nhưng vẫn cố ý sử dụng sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây thiệt hại;

3. Trường hợp khác theo quy định của pháp luật về dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Quy định này nhằm bảo đảm sự công bằng giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp, tránh việc người kinh doanh phải chịu trách nhiệm trong những trường hợp khuyết tật không thể kiểm soát hoặc người tiêu dùng cố ý gây rủi ro. Việc được miễn trách nhiệm chỉ áp dụng khi doanh nghiệp chứng minh được đầy đủ căn cứ hợp pháp, như báo cáo kiểm định, tài liệu kỹ thuật, cảnh báo rủi ro rõ ràng hoặc hướng dẫn sử dụng đã được cung cấp đầy đủ cho người tiêu dùng.

Tình huống giả định

Người tiêu dùng bị bỏng do nồi điện cũ đã có cảnh báo hỏng tại Thành phố Hà Nội

• Sử dụng sản phẩm đã có cảnh báo rủi ro
  Tháng 5/2025, bà Trần Ngọc Diễm (trú tại phường Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội) sử dụng nồi điện đa năng hiệu SunCook, dù trước đó trung tâm bảo hành đã thông báo sản phẩm có lỗi rò điện nhẹ, khuyến nghị ngừng sử dụng và đổi sản phẩm mới. Tuy nhiên, bà Diễm vẫn tiếp tục dùng chiếc nồi cũ để nấu ăn.

• Nồi điện phát nổ và yêu cầu bồi thường
  Khi đang nấu, nồi điện phát nổ nhẹ khiến bà Diễm bị bỏng tay và thiệt hại tài sản trong bếp. Bà yêu cầu công ty sản xuất bồi thường chi phí điều trị và thiệt hại tài sản.

• Kết quả xác minh và kết luận pháp lý
  Qua điều tra, cơ quan chức năng xác định công ty đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ cảnh báo và thu hồi sản phẩm theo quy định của pháp luật, người tiêu dùng biết rõ nhưng vẫn cố ý sử dụng sản phẩm lỗi. Do đó, doanh nghiệp được miễn trách nhiệm bồi thường.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa khuyết tật gây ra là cơ chế pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp. Các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu, phân phối hoặc trực tiếp cung cấp sản phẩm khuyết tật đều phải bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng, kể cả khi không có lỗi. Doanh nghiệp chỉ được miễn trách nhiệm bồi thường khi chứng minh được khuyết tật không thể phát hiện, người tiêu dùng cố ý sử dụng sản phẩm lỗi, hoặc thuộc trường hợp pháp luật khác quy định, bảo đảm sự công bằng và hợp lý trong quan hệ tiêu dùng.