Hoạt động tín ngưỡng là nét đẹp văn hóa truyền thống, tuy nhiên hành vi lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi là vi phạm pháp luật và bị nghiêm cấm.
Tín ngưỡng là nét văn hóa lâu đời trong đời sống tinh thần người Việt, thể hiện sự tôn trọng và niềm tin vào những giá trị linh thiêng, hướng con người đến điều thiện. Cùng với sự phát triển xã hội, hoạt động tín ngưỡng ngày càng được quan tâm và trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống cộng đồng. Pháp luật cũng quy định rõ khái niệm, phạm vi và các hành vi bị cấm để bảo đảm sự trong sáng, lành mạnh của đời sống tinh thần
Tín ngưỡng và hoạt động tín ngưỡng được hiểu như thế nào?
Khoản 1 và 2 Điều 2 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định như sau:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 2. Giải thích từ ngữ
1. Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.
2. Hoạt động tín ngưỡng là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội.
...
Tín ngưỡng mang tính tự phát, hình thành từ đời sống tinh thần của cộng đồng, không chịu sự chi phối bởi tổ chức giáo lý như tôn giáo. Các hoạt động tín ngưỡng thường gắn với phong tục tập quán như thờ cúng tổ tiên, thờ Thành hoàng làng, các lễ hội dân gian, hay tưởng nhớ những người có công với đất nước.
Tình huống giả định
Người dân tổ chức lễ hội cầu an đầu năm tại địa phương
-
Ông Nguyễn Văn Lâm tổ chức lễ hội
Ông Lâm cùng người dân địa phương tổ chức lễ hội cầu an tại đình làng vào dịp đầu năm. Lễ hội diễn ra với các nghi thức truyền thống như dâng hương, rước kiệu, múa lân và cầu mong bình an, mưa thuận gió hòa. -
Lễ hội được tổ chức theo phong tục truyền thống địa phương
Ban tổ chức thực hiện đầy đủ thủ tục xin phép cơ quan văn hóa cấp phường và tuân thủ các quy định về an ninh, trật tự, phòng cháy chữa cháy. Lễ hội không có yếu tố mê tín hay trục lợi, mà chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần và gắn kết cộng đồng. -
Cơ quan chức năng đánh giá lễ hội đúng quy định
Cơ quan có thẩm quyền ghi nhận lễ hội được tổ chức đúng tinh thần hoạt động tín ngưỡng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Hành vi lợi dụng hoạt động tín ngưỡng để trục lợi có bị nghiêm cấm không?
Khoản 5 Điều 5 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định như sau:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm
...
5. Lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi.
Mọi hành vi lợi dụng hoạt động tín ngưỡng để vụ lợi cá nhân, thu lợi bất chính hoặc làm sai lệch giá trị tinh thần, đạo đức của cộng đồng đều bị nghiêm cấm. Việc tổ chức lễ nghi, thờ cúng hay các hoạt động tín ngưỡng phải hướng đến mục tiêu tôn vinh, tưởng nhớ và gắn kết cộng đồng, không được biến tướng thành công cụ kinh doanh hay thu lợi trái pháp luật.
Tình huống giả định
Cá nhân lợi dụng lễ hội tín ngưỡng để thu tiền trái phép
-
Bà Trần Thị Mai tự ý lập đàn cầu an
Tham gia tổ chức lễ hội tưởng nhớ danh nhân địa phương. Tuy nhiên, bà Mai đã tự ý lập bàn “cầu an”, thu tiền của người dân với lời hứa sẽ “giải hạn” và “ban phước lộc”. -
Cơ quan chức năng phát hiện hành vi trục lợi từ hoạt động tín ngưỡng
Sau khi tiếp nhận phản ánh, cơ quan có thẩm quyền phối hợp với Công an thành phố kiểm tra và phát hiện hành vi thu tiền không phép của bà Mai. Cơ quan chức năng xác định đây là hành vi lợi dụng hoạt động tín ngưỡng để trục lợi. -
Biện pháp xử lý và tuyên truyền tại địa phương
Bà Mai bị xử phạt hành chính và buộc hoàn trả toàn bộ số tiền đã thu. Chính quyền địa phương cũng tăng cường tuyên truyền về việc thực hành tín ngưỡng đúng quy định, nhằm tránh các hành vi biến tướng làm ảnh hưởng đến giá trị văn hóa và đời sống tinh thần của cộng đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tín ngưỡng là một giá trị tinh thần lâu đời, góp phần hình thành bản sắc văn hóa và duy trì đời sống tâm linh của người Việt. Các hoạt động tín ngưỡng được hiểu là những nghi lễ, thờ cúng, tưởng niệm, tôn vinh người có công, phản ánh niềm tin và đạo lý truyền thống của cộng đồng. Mọi hành vi lợi dụng hoạt động tín ngưỡng để trục lợi hoặc vụ lợi cá nhân đều bị nghiêm cấm, nhằm bảo đảm cho tín ngưỡng được thực hành đúng mục đích, lành mạnh và mang ý nghĩa nhân văn trong đời sống xã hội.
